Pope Francis’ Concept of Theology: Existence Does Matter

Abstract

Documents published by Pope Francis are theological texts in the full meaning of the word. Francis writes in the first person. It is not only a rhetorical figure, but also an evidence of his “authorship” of the texts. This article seeks to present Francis’ concept of theology. His theology builds on faith, which is prior to any form of reasoning. Reasoning, including theology, is merely a servant of faith: a servant that always remains outside the mystery of faith, or the encounter of a human being with God. Therefore, the first two parts of the article are devoted to Francis’ perception of faith. The transmission of faith, or evangelization, takes place in the proclamation of the kerygma. Here also, theology plays an ancillary role. The Church lives in the world, and that determines the tasks of theology: seeking an answer to the question about what it means to be a Christian here and now. Thus, theology should study various aspects of our existence, and particularly various cultures, in the light of faith. Francis, however, distances himself from liaising theology with modern sciences. Francis’ recognition of the primacy of God’s grace leads him to an emphasis on the significance of dialogue in the study of theology. It is interesting how Francis perceives the role of the Magisterium of the Church: it is ancillary not only to faith, but, to a certain degree, also to theology. Moreover, as it turns out, theology understood in such a way draws richly from the works of modern philosophy: existentialism and the related philosophy of dialogue.

Dokumenty wydawane przez papieża Franciszka są w pełnym tego słowa znaczeniu tekstami teologicznymi. Franciszek pisze w pierwszej osobie. Jest to nie tylko zabieg retoryczny, ale świadectwo „autorskiego” charakteru tych tekstów. Niniejszy artykuł jest próbą przedstawienia Franciszkowej koncepcji teologii. Jego teologia jest oparta na wierze, która jest wcześniejsza od wszelkiego rozumowania. Rozumowanie, czyli teologia, jest tylko służebnicą wiary, służebnicą, która zawsze jakoś pozostaje na zewnątrz tajemnicy wiary, spotkania człowieka z Bogiem. Dlatego dwie pierwsze części artykułu zostały poświęcone Franciszkowemu rozumieniu wiary. Przekaz wiary, ewangelizacja dzieją się w głoszeniu kerygmatu. Tu również teologia pozostaje w roli służebnej. Kościół żyje w świecie, pośród ludzi stworzonych i ogarniętych łaską Boga. To podstawowe spojrzenie w wierze na świat wyznacza kolejne zadania teologii: ma ona pomagać w zrozumieniu tej sytuacji, odpowiadać na pytanie: co to znaczy być chrześcijaninem tu i teraz. Dlatego zadaniem teologii jest studiowanie w świetle wiary różnych aspektów naszej egzystencji, a zwłaszcza kultur. Natomiast Franciszek z dużą rezerwą odnosi się do związków teologii i nauki współczesnej. Uznanie uprzedniości łaski Boga prowadzi Franciszka do podkreślenia istotnej roli dialogu w uprawianiu teologii. Bardzo ciekawe jest Franciszkowe ujęcie roli Magisterium Kościoła. Jest ono służebne nie tylko wobec wiary, ale – w pewnym stopniu – także wobec teologii. Co więcej, jak się okazuje, tak rozumiana teologia obficie korzysta z dorobku współczesnej filozofii: egzystencjalizmu oraz filozofii dialogu.