The Abbess Magdalena Mortęska – Her Life and Reformist Initiatives Aimed at Female Education in the Post-Tridentine Era

Abstract

The paper presents a model of a medieval female education, which purpose was to prepare girls to the role of a wife and of a mother. Magdalena Mortęska, who was also educated in line with this model, lost her mother just as a few years old girl, and she was entrusted by her father under the tutelage of her aunt. This practice was very common and peculiar to the standards of that time. Magdalena’s aunt raised her in a severe discipline, teaching her, in the first instance, how to be devout, diligent, resourceful and thrifty person, and she prepared her to the role of a housewife and of a mother. However, some of these lessons turned out to be fatal for her, since in her early age she lost her right eye while she was cooking a meal with kitchen servants. Magdalena did not wish to be a married woman, on the contrary, she wanted to join the Benedictine nunnery of Chełmno, and thereby she refused the will of her father. Thanks to her stubbornness and strong faith, she made her convent vows on the 4th of June, 1579, and a week later she became the abbess of the Benedictine convent of Chełmno. As the abbess she initiated the fundamental reform, which purpose was the re-reading and enforcing of the original monastic rules. The Reform of the convent of Chełmno was fundamental and all the solutions were prepared by the new generation of nuns, since the old generation had ceased. The interpretation of the Rule, worked out through many years of experiences, became the law, which has been practiced by its own legislators. With this interpretation the preservation of the identity of the convent was very significant. The Renaissance era, in which Magdalena Mortęska lived and acted, saw the new demand to spread education and culture among women. Conscious of that, the abbess took the challenge thereby the reformed congregation was provided the opportunity to educate females. Magdalena Mortęska extended this activity upon all emerging foundations, and moreover, her labor was innovative to that time. Her efforts increased the number of centers associating female youth, and thanks to her pro-educational activity, she became the pioneer of females’ development.

Niniejszy artykuł prezentuje średniowieczny model wychowania dziewcząt, w którym to główny nacisk kładziono na przygotowanie do roli żony i matki. W taki sposób została wychowana również Magdalena Mortęska, która w wieku zaledwie kilku lat straciła matkę i została oddana przez ojca na wychowanie do ciotki. Było to zjawisko powszechne i zgodne z ówczesnymi zwyczajami. Ciotka wychowywała ją w sposób surowy, ucząc przede wszystkim pobożności, pracowitości, zaradności i gospodarności, przygotowując do roli przyszłej pani domu i matki. Uczyła ją również pracowitości, co dla małej zbyt dziewczynki okazało się zgubne, bo pomagając służbie w przygotowaniu posiłku, wykuła sobie prawe oko. Magdalena nie chciała jednak wyjść za mąż, ale wstąpić do chełmińskiego klasztoru benedyktynek, co było zdecydowanie przeciwne woli jej ojca. Dzięki wytrwałości i silnej wierze 4 czerwca 1579 r. złożyła śluby zakonne, a tydzień później została ksienią chełmińskich benedyktynek. Zapoczątkowała gruntowną reformę, polegającą na odczytaniu na nowo pierwotnych reguł i wprowadzeniu ich w życie. Reforma klasztoru w Chełmnie miała charakter fundamentalny, a wszelkie rozwiązania były tworzone przez nowe pokolenie mniszek, ponieważ zakonnice starej tradycji wymarły. Wypracowana przez lata eksperymentów interpretacja reguły stała się prawem doświadczonym na samych prawodawcach. Przy tej interpretacji bardzo istotna była troska o zachowanie tożsamości zakonu. Epoka renesansu, w której żyła i działała Mortęska, niosła nową potrzebę – promocję oświaty i kultury wśród kobiet. Świadoma tego podjęła wyzwanie i zreformowanej kongregacji stworzyła możliwość wychowania i edukacji dziewcząt. Rozszerzyła tą działalność na wszystkie zakładane fundacje i było to działanie prekursorskie jak na ówczesne czasy. W ten sposób mnożyła ośrodki skupiające młodzież żeńską, a przez akcję powszechnego kształcenia stała się pionierką wychowania kobiet.