L’oggetto dell’atto intrinsecamente cattivo secondo l’enciclica ‟Veritatis splendor”

Abstract

Nienaruszalność i powszechna obowiązywalność sformułowanych w formie negatywnej przykazań moralnych zakazujących czynów wewnętrznie złych stanowi centralny temat encykliki Veritatis splendor. Natura aktów wewnętrznie złych staje się możliwa do zrozumienia tylko dzięki właściwej percepcji pojęcia przedmiotu aktu moralnego. Celowość takiej analizy jest podyktowana fundamentalną rolą przedmiotu aktu ludzkiego dla dokonania jego moralnej kwalifikacji, tłumaczącej się, w odniesieniu do niektórych aktów, w zakwalifikowaniu ich jako wewnętrznie złych. „Moralność ludzkiego czynu ‒ pisał Jan Paweł II ‒ zależy przede wszystkim i zasadniczo od przedmiotu rozumnie wybranego przez świadomą wolę (VS 78)”. Niezbędne staje się zatem precyzyjne wyodrębnienie tych elementów, które składają się na przedmiot aktu moralnego. Śledząc opracowania teologiczne na temat koncepcji przedmiotu aktu moralnego zauważamy wyraźną ucieczkę od sprowadzania go do rzeczywistości porządku czysto fizycznego i zjawiskowego. Uniknięcie tego niebezpieczeństwa staje się możliwe dzięki usytuowaniu przedmiotu aktu moralnego w perspektywie działającej osoby. „Przedmiot ten jest wszak bezpośrednim celem świadomego wyboru, który określa akt chcenia osoby działającej (VS 78)” Zewnętrzny akt należący do porządku czysto fizycznego musi dla uzyskania rangi aktu ludzkiego stać się celem wolnego wyboru osoby, winien być zatem spełniony w sposób chciany i zamierzony. W ten sposób wewnętrzny akt woli zwrócony w stronę pożądanego celu, czyli danego dobra, staje się tożsamy z przedmiotem działania o charakterze czysto zewnętrznym dopiero w perspektywie działającej osoby. Kontekst działającej osoby angażuje z konieczności dwie podstawowe władze człowieka jakimi są rozum i wola. Stąd przedmiot aktu moralnego będzie można określić jako dobro stanowiące cel działania ludzkiego ujmującego również jego element rozumny i wolitywny. Nie jest nim zatem to co stanowi istotę działania w jego porządku fizycznym i materialnym, lecz to co w rozumnym działaniu ludzkim jest chciane i pożądane. Ojciec Święty, precyzując pojęcie aktu moralnego, kieruje swoją uwagę w stronę tego co stanowi rzeczywiste i prawdziwe dobro człowieka pożądane przez wolę i realizowane w działaniu. „Działanie jest moralnie dobre ‒pisał Papież ‒ kiedy wybory dokonywane przez wolność są zgodne z prawdziwym dobrem człowieka i tym samym wyrażają dobrowolne podporządkowanie osoby jej ostatecznemu celowi, to znaczy samemu Bogu: najwyższemu dobru, w którym człowiek znajduje pełne i doskonałe szczęście (VS 72)” W tym kontekście akty wewnętrznie złe można określić jako działanie, którego przedmiot nie realizuje owego podstawowego przyporządkowania do tego celu jakim jest rzeczywiste i prawdziwe dobro człowieka.