La kenosi del Verbo incarnato come ispirazione dell’uomo sulla via della conversione in F. Dostoevskij

Abstract

Przebóstwienie człowieka, czego wzorcowym przykładem są bohaterowie pozytywni u F. Dostojewskiego, najlepiej wyraża chrystologiczny wymiar tajemnicy obecnej w człowieku, możliwość realizacji bóstwa w człowieku, współpracy człowieka z Bogiem. Warunkiem takiej współpracy – dla Autora rosyjskiego – jest doświadczenie swojej nędzy i grzechu, swojej niewystarczalności i bezradności, czyli doświadczenie prawdy o sobie bez złudnego i zafałszowanego oblicza. W tym doświadczeniu i odarciu się z własnego „ja” następuje wejście na ewangeliczną drogę nawrócenia. To na tej drodze bohaterowie Dostojewskiego spotykają Chrystusa, odkrywają swoją pierwotną niewinność, czystość, i tylko na tej drodze są zdolni do przyjęcia własnego grzechu. Wymiar soteriologicznej miłości jaśnieje w tajemnicy uniżenia Chrystusa. Zstępuje On w infernalne głębie egzystencji, aby przezwyciężyć moc zła i ciemności. Uniżenie i opuszczenie ma sens zbawczy i wyzwalający. W dramacie uniżenia Chrystusa bohaterowie Dostojewskiego odkrywają piękno swojego człowieczeństwa. U Raskolnikowa efektem tego będzie doświadczenie łaski skruchy, wewnętrzne zmartwychwstanie duszy i nawrócenie bohatera oraz okazanie miłości Soni. W kenotycznej wizji Boga-człowieka przejawia się Jego największa miłość. Bóg nie odrzuca człowieka, lecz przez Chrystusa dosięga go nawet w stanie dobrowolnego odwrócenia. Tylko w ten sposób może wyzwolić ludzką wolność od jej własnego zniewolenia. Nawet na dnie upadku i zamknięcia w sobie człowiek może odnaleźć Boga. U Dostojewskiego kenotyczna wizja Boga rozjaśnia tajemnicę człowieka jako istoty wolnej, a zarazem potrzebującej zbawienia. Cierpienie ogołacania, które często dotyka bohaterów Dostojewskiego, a które włączone jest w kenozę Chrystusa na krzyżu, jest bolesnym, ale koniecznym etapem tejże drogi, przede wszystkim po to, aby zostały dostrzeżone i usunięte nieświadome i podświadome przeszkody na drodze zjednoczenia z Bogiem, prowadzące bohaterów Autora ku „duchowemu zmartwychwstaniu”.