Nadciąga zagłada! Retoryka strachu w polskich mediach na przykładzie prasowych relacji z epidemii ptasiej i świńskiej grypy

Abstract

Artykuł prezentuje wyniki analizy prasowych relacji z epidemii ptasiej i świńskiej grypy, publikowanych w latach 2006–2010 na łamach polskich dzienników (Gazeta Wyborcza, Rzeczpospolita, Fakt, Dziennik Polska Times) i tygodników opinii (Newsweek, Polityka, Wprost, Przegląd). Analiza zawartości pozwoliła wskazać najważniejsze cechy retoryki strachu, jaka zdominowała dziennikarskie teksty, pełne sensacyjnych metafor, makabrycznych epitetów i upiornych porównań, będących doskonałym przykładem hiperbolizacji zagrożeń w czasie kryzysu, w którym zwiększa się zapotrzebowanie na informację. Analizą dyskursu objęto leksykalne i składniowe środki językowe, tworzące narrację medycznego horroru, w której niezwykle częste są spójniki ale i gdyby, dające możliwość mrocznych spekulacji, często zastępujących fakty. Na usługach retoryki strachu jest także kompozycja dziennikarskich relacji – od krzykliwych tytułów, pandemicznych leadów, przez czarne scenariusze, aż po ostanie zdania wieszczące rychłą apokalipsę.

The article presents the results of the analysis of press coverage of bird flu and swine flu epidemics in 2006–2010. The content analysis of the reports and articles published in Polish dailies (Gazeta Wyborcza, Rzeczpospolita, Fakt, Dziennik Polska Times) and opinion magazines (Newsweek, Polityka, Wprost, Przegląd) reveals the most important features of the rhetoric of fear which dominates media reports in restless times of crises when the public seeks reliable information and instead receives a barrage of sensational metaphors, gruesome epithets and horrifying comparisons. Discourse analysis allows to distinguish persuasive lexical and syntactic means used to induce fear in the readers confronted with the narrative of a medical thriller, which begins with What if to conclude with doomsday scenarios, often heralded by the conjunction but. The composition of texts is equally important, the rhetoric of fear is introduced by dramatic headlines and leads built around gloomy speculations that often replace facts, to conclude with apocalyptic warnings.