Bibel und Predigt

Abstract

Biblia jest źródłem kazania. Prawda ta już od dawna jest przyjmowana i realizowana w środowiskach protestanckich. W Kościele katolickim odżyła po Soborze Watykańskim II. Biblijne przepowiadanie połączone z odpowiednią aktualizacją nastręcza jednak wiele poważnych problemów. 1. W pierwszym punkcie swego artykułu autor zbiera różne wypowiedzi, które wyraźnie świadczą o współczesnym kryzysie biblijnego przepowiadania. Wielu duszpasterzy zdecydowanie wypowiada się przeciw przepowiadaniu biblijnemu. Ludzie są zainteresowani, gdy się mówi o problemach aktualnych, mniej natomiast, gdy się mówi biblijnie. Dotychczasowy model przepowiadania: „od tekstu do kazania” wydaje się już nieaktualny (E. Grösser). Zasadniczy problem jest tu następujący: „Jak można w ten sposób przepowiadać, żeby Biblia w sposób właściwy dochodziła do głosu i równocześnie, by nie pomniejszano aktualnej sytuacji wiernych?” Czy rzeczywiście kazanie aktualne musi pomijać fundament biblijny? 2. Na te pytania pragnie autor odpowiedzieć, opierając się na specjalnych badaniach socjologicznych. Przebadano 50 kazań, z czego jedna połowa była katolicka, druga zaś protestancka. Badania dotyczyły nie drukowanych, lecz głoszonych kazań, które zostały nagrane na taśmę magnetofonową, a następnie spisane. Badania przeprowadzono w okolicach Frankfurtu i Trewiru tak w mieście, jak i na wsi. Następnie przeprowadzono wywiady u słuchaczy tych kazań; przebadano po 50 słuchaczy każdego z badanych kazań. Wywiad przeprowadzono w tygodniu po ich wygłoszeniu. Analizę kazań przeprowadzono w czterech etapach. Najpierw zebrano wiele cech specyficznych, świadczących o charakterze biblijnym kazania. Porównano je między sobą i z oceną słuchaczy. Przy tej analizie wskazano na 24 cechy świadczące o biblijności kazania. Jak odczytano kerygmat, czy korzystano z historyczno-kry tycznej metody? W wyniku analizy wyodrębniono pięć modeli kazań, z czego tylko model pierwszy posiadał specyfikę biblijną. Rezultaty tej analizy porównano z pozostałymi trzema stadiami badań: z sytuacją ludzką, która dochodzi do głosu w kazaniach, z odniesieniem do Kościoła i społeczeństwa, z celem zamierzonym przez kaznodzieję. Następnie bada autor, jaki wpływ ma użycie Biblii na inne cechy charakterystyczne kazania. 3. Do jakich wyników doszedł autor w tych badaniach? Tak katoliccy (72%), jak i protestanccy (96%) kaznodzieje uważają Biblię za źródło kazania. Prawie wyłącznie (92%) bazują na Ewangelii. Jest jednak duża różnica w korzystaniu z Biblii przez protestantów i katolików. Ci pierwsi są bardziej z tekstem związani i lepiej go wykorzystują. U katolików częściej spotyka się tendencję moralizującą. W wielu badanych kazaniach nie spotyka się opisu sytuacji, w jakiej żyją ludzie. Jeżeli jest, to raczej jako ilustracja. Jeśli w kazaniach znajduje się ta analiza, to opiera się ona na założeniach apriorycznych, a nie na inspiracji biblijnej. W niektórych kazaniach, które szerzej analizują sytuację człowieka, Biblia pełni jeszcze inną funkcję, a mianowicie jest narzędziem interpretacji sytuacji człowieka, wyjaśnia ją. W tych wypadkach Biblia dochodzi do głosu w całym kazaniu, a nie tylko w jego wstępie. Badania wykazały, że autorzy kazań, szczególnie tych opartych na Biblii, jako cel stawiają sobie wiedzę, informację oraz indywidualną pobożność słuchacza. Problematyka społeczna nie dochodzi do głosu. Autor uważa to za jeden z wielkich braków współczesnego kaznodziejstwa. Ujawnia się w tym kryzys współczesnej kultury zachodniej. Dobrze zrozumiana Biblia winna otwierać oczy na problemy społeczne. Opierając się na rezultatach badań, autor na nowo zastanawia się nad rolą homilii w liturgii i w duszpasterstwie. Przydałyby się bardzo tego typu badania w Polsce.