Αἰώνιος w literaturze helleńskiej: od Platona do Pseudo-Timajosa

Abstract

Przedmiotem niniejszego artykułu jest analiza semantyczna greckiego wyrazu αἰώνιος w literaturze helleńskiej od jej początków do czasów powstawania Nowego Testamentu. Po raz pierwszy termin αἰώνιος wystąpił w Państwie Platona, zaś po Platonie był używany przez helleńskich filozofów, poetów i historyków. Cześć pierwsza artykułu przedstawia etymologię αἰώνιος, część druga – analizę semantyczną tego wyrazu w dialogach Platona, część trzecia – jego znaczenie w filozofii po Platonie, część czwarta – w poezji hellenistycznej, część piąta – w historiografii hellenistycznej. Część szósta zawiera przegląd haseł leksykonów bizantyńskich, w których wystąpił wyraz αἰώνιος. Analiza semantyczna użycia αἰώνιος w literaturze helleńskiej (IV wiek p.n.e. – I wiek n.e.) prowadzi do wniosku, że termin ten w żadnym kontekście nie oznacza czegoś, co jest naprawdę wieczne, tj. bez początku i końca, lecz coś innego: długowieczne, długotrwałe, wiecznotrwałe, nieustanne, niekończące się, nieprzerwane, wieczyste, niezniszczalne, niezmienne. Na 60 wystąpień zaledwie osiem odnosi się do eschatologicznych kar w Hadesie, zaś trzy kolejne dotyczą eschatologicznych nagród. W żadnym z nich nie chodzi o kary czy nagrody, które byłyby faktycznie bez końca, lecz raczej o takie, które będą długotrwałe.

A subject of this article is the semantic analysis of the Greek word αἰώνιος in Hellenic literature from its beginning to the composition of the New Testament. For the first time, the word αἰώνιος occurred in Plato’s Republic, and after Plato the term was re-used by the ancient Greek philosophers, poets, and historians. Part one of the paper shows the etymology of the αἰώνιος, part two discusses the semantics of the word in Plato’s dialogues, part three – its meaning in the post-Platonic philosophy, part four – in the Hellenistic poetry, part five – in the Hellenistic historiography. Part six contains an overview of entries in the Byzantine lexicons that refer to αἰώνιος. The semantic analysis of the αἰώνιος usus in the ancient Greek literature (4th c. BCE – 1st c. CE) leads to the conclusion that the term in any given context does not denote what is really eternal, i.e. without beginning or end, but something else: longeval, long-lasting, perennial, perpetual, endless, unceasing, imperishable, immutable. Among 60 occurrences only eight refer to eschatological punishments in Hades and three different concern eschatological rewards. None of them is about punishments or rewards that would be actually endless, but rather the long-lasting ones.