Oriental Catholic Churches and their theology. The ecumenical relevance of oriental disciplines in the theological formation

Abstract

Od Soboru Watykańskiego II w Kościele zachodnim wzrasta świadomość znaczenia Kościołów tradycji orientalnej w obrębie Kościoła powszechnego. Mimo że nie znajdowały się one nigdy poza uwagą Kościoła łacińskiego i już przed Vaticanum II pojawiały się kościelne dokumenty, które z wielkim szacunkiem odnosiły się do bogactwa ich życia teologicznego i liturgicznego, to jednak w zachodniej świadomości Kościoły te zajmowały marginalną pozycję. Do zmiany tej sytuacji przyczyniły się m.in. Dekret o katolickich Kościołach Wschodnich, uchwalony przez Sobór Watykański II, oraz w okresie posoborowym, zwłaszcza za pontyfikatu Jana Pawła II, dokumenty, które stanowiły wezwanie do zachowania i umacniania wschodniej tradycji teologicznej i liturgicznej jako niezbywalnej części Kościoła powszechnego, zachęcając jednocześnie do studiów nad tą tradycją. Obok dokumentów ważnych ze względu na doktrynalną rangę, jak: encyklika Ut unum sint, list apostolski Orientale Lumen czy deklaracja dotycząca Filioque, Autor szczególną uwagę poświęcił trzem tekstom dwóch dykasterii rzymskich, które czy to zachęcały do pogłębienia znajomości tradycji wschodnich chrześcijan oraz Kościołów tradycji orientalnej, czy też stanowiły wezwanie do zachowania dziedzictwa liturgicznego tychże Kościołów. W pierwszym przypadku chodzi o instrukcję Kongregacji Wychowania Katolickiego na temat znaczenia studium nad Kościołami wschodnimi oraz dekret tejże Kongregacji dotyczący poszerzenia programu studiów wydziałów prawa kanonicznego o studium prawa Kościołów wschodnich. W drugim przypadku chodzi o instrukcję Kongregacji Kościołów Wschodnich, dotyczącą zastosowania przepisów liturgicznych zawartych w Kodeksie Kanonów Kościołów Wschodnich. Zarówno wspomniane wyżej instrukcje, jak i dekret mają na celu doprowadzenie do pogłębienia znajomości teologii i liturgii Kościołów wschodnich w Kościele rzymskokatolickim i uwrażliwienia na komplementarny charakter wschodniego dziedzictwa teologicznego. Zwłaszcza instrukcja dotycząca studium nad Kościołami wschodnimi zwróciła wyraźnie uwagę na potrzebę uwzględnienia w formacji teologicznej niektórych aspektów teologii wschodniej, na przykład w zakresie nauki o Trójcy św., chrystologii, pneumatologii, eklezjologii, charytologii czy liturgiki. Instrukcja ta zawiera konkretne wskazania dotyczące takiego organizowania struktury studiów, by teologia wschodnia znalazła w nich należyte miejsce. Wszystkie zawarte w niej stwierdzenia wyrastają zaś z przekonania, że obie tradycje chrześcijańskie – wschodnia i zachodnia – zachowując swą tożsamość, mogą ubogacać się poprzez wzajemną wymianę. Autor wyraża nadzieję, że wskazania zawarte w dokumentach dykasterii rzymskich, a wypływające z posłuszeństwa wobec Vaticanum II, zostaną odpowiedzialnie podjęte i urzeczywistnione przez biskupów i innych ich adresatów, w tym także przez samych studentów teologii.