Maszyny, cnoty i „dżihad butleriański”

Abstract

Przedmiotem artykułu jest rozważenie znaczenia zmian, jakie dla form działania podmiotowego (duchowości) mają zmiany technologicznie. Przyjmując, że pewne punkty zaczepienia takiej refleksji dostępne są w popkulturowych formach oswajania postępu, jako osiowe wybieram pojęcie „dżihadu buteriańskiego” z powieści Diuna Franka Herberta, scalające kilka istotnych aspektów tak rozwoju technicznego, jak i refleksji nad nim. W części pierwszej, koncentrując się na drugim składniku tego wyrażenia, omawiam pogląd Samuela Butlera oraz wskazuję na znaczenie wystąpienie luddystów w początkach XIX w. W części drugiej rozwijam ten wątek, omawiając krytykę społeczeństwa technologicznego formułowaną przez współczesnych anarchoprymitywistów. W części trzeciej zwracam uwagę na pierwszy element wyrażenia Herberta, by wskazać na podmiotowe aspekty zmian technologicznych. W konsekwencji wskazuję kierunki analizy, dzięki którym etyka cnót może wypracować adekwatną odpowiedź na zagrożenia płynące ze strony technologii przy akceptacji korzyści z niej płynących.

The paper discusses the consequences of technological change for agent’s spiritual development, defined here as a form of experiencing one’s life, its meaning and relation with the key aspects of reality. The analysis revolves around the concept of the “Butlerian Jihad” adapted from Frank Herbert’s Dune. I start with brief discussion of Samuel Butler’s claim against the machines to pinpoint his and early XIX-century luddites’s insights into the consequences of technological development. This is followed by addressing anarcho-primitivist critique of industrial society by Theodore Kaczynski and John Zerzan. Part three deals with the notion of “jihad” which offers useful insights into both the religious presuppositions underlying some of the innovations, as well as enables rising some important questions concerning agent-related consequences of the wide spread use of technology. This, I argue, might be best dealt with within the virtue ethics framework.