La giustificazione e la salvezza in Paolo

Abstract

Celem artykułu jest porównanie dwóch pojęć soteriologicznych w listach św. Pawła: usprawiedliwienia i zbawienia. Prace egzegetyczne nie poświęcają zagadnieniu wzajemnej relacji pomiędzy tymi pojęciami specjalnej uwagi. W pierwszej części autor przytacza podstawowe słownictwo używane przez Apostoła i jego znaczenie ogólne. Chodzi o dwie rodziny terminów zgrupowanych wokół czasowników dikaióō (usprawiedliwić) i sō(i)zō (zbawić). Pierwsza grupa, typowa dla literatury Pawiowej, ma charakter prawniczy, lecz Apostoł nadaje jej znaczenie bardzo specyficzne. Według niego bowiem Bóg usprawiedliwia nie sprawiedliwych, którzy mogą się wykazać dobrymi czynami, lecz grzeszników (por. Rz 4,5), którym takich czynów właśnie brak. W takim rozumieniu usprawiedliwienie nie ma wiele wspólnego ze sprawiedliwością rozumianą potocznie, lecz z dobrocią i miłosierdziem. Druga grupa terminów, służąca w całym Nowym Testamencie do oznaczenia zbawienia, ma u Pawła charakter ściśle teologiczny i niesie w sobie dwa aspekty znaczeniowe: negatywny (wybawienie od zła) i pozytywny (obdarowanie dobrem). Druga część artykułu zawiera rezultaty analizy dwóch tekstów, w których wspomniane terminy występują razem: Rz 1,16-17 i 5,1-11, w kontekście całego Corpus Paulinum. Z braku miejsca pominięto tekst Tt 3,4-7 (szczegółową analizę tych trzech tekstów pragniemy opublikować odrębnie). W zakończeniu artykułu podsumowuje się wyniki dociekań. Pokazują one w pierwszym rzędzie, że oba pojęcia mają wiele punktów wspólnych. Sprawcą usprawiedliwienia i zbawienia jest Bóg, cała Trójca Święta. Punktem kulminacyjnym działania Bożej mocy była śmierć i zmartwychwstanie Jezusa. Wydarzenia te objawiły też najpełniej miłość Bożą, która jest jedynym motywem usprawiedliwienia i zbawienia. Oba dzieła stoją w opozycji do sądu i potępienia i są darmową łaską, której człowiek może oczekiwać z pewnością. Staje się on uczestnikiem tych rzeczywistości poprzez wiarę, posłuszeństwo ewangelii i przyjęcie chrztu. Oznacza to dla niego ontyczną zmianę, osiągnięcie nowego stanu: pojednanie z Bogiem i udział w Jego życiu i chwale. Oprócz punktów wspólnych istnieją też i różnice między usprawiedliwieniem a zbawieniem. Pierwsze dokonuje się już teraz, jest pewnym aspektem dzieła zbawczego, wstępem i gwarancją ostatecznego zbawienia, dotyczy samego człowieka, ma charakter polemiczny przeciw judaizmowi, według którego usprawiedliwienie będzie mieć miejsce na końcu czasów w oparciu o czyny człowieka, nie jest pojęciem niezbędnym w teologii Pawła. Zbawienie, obecne już teraz, dokona się ostatecznie w czasach eschatologicznych, kiedy obejmie cały kosmos (por. Rz 8,19-25), i będzie polegać na wyzwoleniu od wszelkiego zła i udziale w wiecznym życiu Boga, jest celem końcowym planu Bożego i pojęciem podstawowym w teologii Pawła i całego Nowego Testamentu, która bez niego zostałaby istotnie okrojona.