Film jako medium (nie)obecności Boga. Ukryta teologia w „Niemiłości” Andrieja Zwiagincewa

Abstract

Artykuł jest analizą filmu Andrieja Zwiagincewa (Niemiłość, 2017) w kontekście dotychczasowej twórczości reżysera, jego specyficznej filozofii i teologii. „Niemiłość” to klasyczny dramat psychologiczny, w którym można odnaleźć niewiele symboli religijnych – do tego słabych, „zmąconych”. Artykuł mimo to próbuje potraktować je jako miejsca teologiczne, ewokujące obecność, a często nowoczesną nieobecność Boga – a także Boży ogląd rzeczywistości, który umożliwia odróżnienie dobra i zła. Do miejsc tych należą: teologiczny tytuł dzieła, niektóre techniki filmowe czy wreszcie figury Chrystusa, jednak w ich apokryficznej, osłabionej wersji. Tropy te umożliwiają odczytanie przedstawionej w filmie (w sposób beznamiętny i niewartościujący) estetycznej, atrakcyjnej rzeczywistości wielkomiejskiego życia, w kategoriach piekła nowoczesności i grzechów nowoczesności. Taka analiza wzbogaca psychologiczne odczytanie dzieła; zarazem testuje narzędzia teologii wizualnej w odniesieniu do filmu – wydawałoby się – niereligijnego, wobec do znaków, którym niekiedy daleko do ortodoksji.The article analyzes the newest movie from Andrey Zvyagintsev (Loveless, 2017) in the context of previous creations of the director up until this point, his specific philosophy and theology. “Loveless” is a classical psychological drama, with little to no religious symbols, which are faint, “clouded”. Despite this, the article is trying to treat them as theological places, evoking the presence, or frequently the modern lack of presence of God – and also God’s overview of the reality, which allows us to distinct good and evil. These include: The theological title of the movie, some of the filming techniques or finally the figures of Christ – although in their apocryphal, weakened versions. These tropes allow us to read the aesthetic, attractive reality of living in a big city which was presented in the movie (in a dispassionate and non-evaluative way) in categories of modern hell and the sins of the modern days. This analysis enriches the psychological reading of the movie; testing the means of visual theology in the context of the movie at the same time – seemingly – irreligious, considering the signs, which are sometimes far away from orthodoxy.