Förderer oder Gegner der Modernisierung? Die Rolle der Kirche in Polen

Abstract

Uściślając terminy można przyjąć, że „przemiana” jest pojmowana jako to wszystko, co służy przywracaniu utraconej harmonii. Punktem odniesienia dla tej harmonii jest prawo Boże. Jest to odpowiadanie na pytanie w stylu Jeremiasza: „Tak mówi Pan: »Przystańcie na drogach i patrzcie, pytajcie się o odwieczne ścieżki, która jest drogą do dobrego«” (6,16). Jest to wytyczna także dla „polskiej drogi”, bowiem struktura państwa powinna koniecznie uwzględniać tradycje narodu. Należałoby wiedzieć historyczny udział Kościoła w „modernizacji” jako: (1) okres obrony praw człowieka, (2) okres pośredniczenia między społeczeństwem a władzą totalitarną i wreszcie (3) czas „impulsów”, które mają swe źródło we wskazywaniu-przypominaniu wartości, na których należy oprzeć idee „nowe”. We wszystkich tak postrzeganych okresach Kościół polski nie brał sobie za cel bycia opozycją wobec państwa; realizował tylko prawdę podstawową: „Drogą Kościoła jest każdy człowiek” i „Kościół nie może odstąpić człowieka” - i w ten sposób w rzeczywistości stawał się opozycją wobec władzy komunistycznej, pełniąc „z konieczności” także zastępczą działalność społeczno-polityczną. Generalnie można by określić najpilniejsze zadanie jako przeciwdziałanie postępującej sekularyzacji, tzn. stylowi życia „etsi Deus non daretur”. Skutecznym sposobem przeciwdziałania takiemu upragnionemu przez wielu (?) „zachodniemu” stylowi życia jest „wiedza na miejsce niewiedzy” (socjalizacja permanentna), najpierw w rodzinie i wszelkich formach duszpasterstwa specjalistycznego, doskonaląc równocześnie żywe duszpasterstwo masowe. Doskonalenie to wymaga cią¬głego podkreślania priorytetu zasad moralnych i istotnej roli sumienia ukształtowanego na podstawie obiektywnych prawd moralnych oraz zapobieganie subiektywizmowi religijnemu. Wyznaczaniu tych wszystkich kierunków służby II Synod Plenarny, otwarty 8 czerwca 1991 roku przez papieża Jana Pawła II, który trwać ma do r. 1997, upamiętąjącego tysięczną rocznicę śmierci św. Wojciecha. Synod to forum dla określenia zadań Kościoła w demokratycznej Polsce i kierunków kształtowania świadomości eklezjalnej. Kościół w Polsce w imię swojej tradycji światopoglądowej ma prawo brać udział w demokratycznej debacie społeczeństwa jako jego pełnoprawny, w niczym nie uprzywilejowany, ale i też nie dyskryminowany uczestnik. Pozytywną rolę na tym polu może odegrać odważny i kompetentny rozwój prasy, rozgłośni katolickich, stacji telewizyjnych i bibliotek, co oznacza lepsze otwarcie się na współczesną myśl teologiczną.