Z zagadnień ornamentacji w kompozycjach gregoriańskich. Znaczenie elementu oriscus w kontekście neumy pressus maior

Abstract

W niniejszym studium podjęte zostało zagadnienie interpretacji neumy pressus maior, a mianowicie wokalnego i rytmicznego znaczenia jej środkowego elementu – oriscus. Wyniki badań komparatystycznych dziesięciu zachodnich manuskryptów średniowiecznych dowodzą celowego stosowania tego elementu w kontekście neumy pressus maior, która według większości współczesnych badaczy jest uznawana za „ekwiwalent neumatyczny” złożenia zwykłych neum (np. virga + clivis). Co więcej, pewne przesłanki przemawiające za ornamentalnym charakterem oriscus dają się także odnaleźć w źródłach teoretycznych. Na szczególne znaczenie tej neumy wskazuje również analiza modalno-estetyczna melodii zawierających pressus.

The article undertakes the problem of the interpretation of the pressus maior neume, namely, the vocal and rhytmic significance of its middle element – oriscus. The results of the comparative examinations of the ten western maedieval manuscripts have proved the fact of the purposeful use of this element in the context ot the pressus maior neume, which is believed by the most of the contemporary scholar to be the mere „neumatic equivalent” of the combination of simple neumes (e. g. virga+clivis). What’s more, there is some traces that can by found in the theoretical sources, which imply ornamental nature of the oriscus neum. The particular significance of this neum is also supported by the modalesthetic analysis of the melodies using the pressus neum.