Verbum Vitae, 2017, T. 32

Stały URI dla kolekcjihttps://theo-logos.pl/handle/123456789/25904

Przeglądaj

Teraz wyświetlane 1 - 18 z 18

Anna Maria Wajda, Szkice z biblijnego zwierzyńca (Kraków: Wydawnictwo Petrus 2016). Ss. 317. PLN 39,00. ISBN 978-83-7720-214-2
Bąk, Tomasz (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2017)
Biblijny Lewiatan – realnie istniejące zwierzę czy mityczny potwór morski?
Mielnik, Dawid (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2017)
Celem niniejszego opracowania jest próba ustalenia, czy na kartach Biblii Hebrajskiej Lewiatan funkcjonuje jako realnie istniejące zwierzę czy mityczny potwór morski. Osiągnięcie postawionego celu jest możliwe dzięki analizie tych fragmentów Pisma Świętego, w których pojawia się kluczowy termin. Opracowanie podzielone zostało na dwie części. W pierwszej nastąpiło przybliżenie postaci Lewiatana w literaturze pozabiblijnej, w drugiej natomiast miały miejsce właściwe analizy konkretnych urywków biblijnych pod kątem sposobu prezentacji w tych tekstach wspomnianego stworzenia. W świetle przeprowadzonych analiz należy uznać za bardziej prawdopodobne, że na kartach Pisma Świętego Lewiatan funkcjonuje jako mityczny potwór morski. Nie ma zaś takich tekstów, które jednoznacznie interpretowałyby to stworzenie jako jakieś realnie istniejące zwierzę wodne.
Biblijny szafan – problem identyfikacyjno-egzegetyczny
Morta, Krzysztof (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2017)
Artykuł poświęcony jest góralkowi, niewielkiemu biblijnemu stworzeniu, które sprawiło w ciągu wieków wiele problemów identyfikacyjnych tłumaczom i egzegetom Biblii (zob. Kpł 11,5; Pwt 14,7; Ps 104,18; Prz 30,26). Pierwszym etapem było wprowadzenie przez tłumaczy Septuaginty w miejsce szerzej nieznanego hebrajskiego terminu szafan równie słabo kojarzonego greckiego ekwiwalentu choirogrillios. Dało to podstawy do różnych identyfikacji. Pojawiły się odniesienia do zająca, jeża, a nawet świni. Rozwijająca się egzegeza biblijna, bazująca na nieścisłościach i nieporozumieniach w tej kwestii, wprowadziła dodatkowe nieporozumienia. W ten sposób jeden hebrajski szafan zaczął być rozumiany jako dwa różne zwierzęta i komentowany jako jeż i zając (np. św. Augustyn). Doszło również do procesu odwrotnego: cechy dwóch różnych zwierząt używane jako ekwiwalenty szafana zostały skompilowane w jednym stworzeniu (św. Hieronim). Auto artykułu, który stara się uporządkować informacje związane z identyfikacją szafana, podaje starożytne świadectwa zachowane u Ojców Kościoła, które wskazują, że góralek już wtedy został zidentyfikowany. Niestety, ze względu na ograniczony obszar jego występowania i w związku z tym słabe kojarzenie tego zwierzęcia wśród czytelników/odbiorów Biblii te informacje o nim nie zostały szerzej rozpowszechnione i wykorzystane. Ta skomplikowana materia, z jaką mamy do czynienia w przypadku szafana, i dziś sprawia trudności badaczom oraz autorom chcącym odnieść się do tego zagadnienia.
„Bojaźń i lęk” (Rdz 9,2), czyli o zwierzętach, które wyszły z arki… Znaczenie regulacji dotyczących relacji między człowiekiem i zwierzętami w Rdz 9,1-7
Napora, Krzysztof (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2017)
Nawet pobieżna lektura Rdz 9,1-7 odsłania niezwykłą złożoność i ogromne bogactwo tekstu Poprzez swoje błogosławieństwo płodności Bóg obdarza Noego i jego synów skuteczną mocą, która zapewnia nie tylko liczebny wzrost ludzkości, ale również jej dywersyfikację według kryterium szczepów, języków, krajów i narodów. Boże błogosławieństwo wyznacza jasną granicę między człowiekiem i światem zwierząt. Ze strony zwierząt granicę tę stanowi lęk i bojaźń, które zwierzęta mają odczuwać w stosunku do człowieka. Ze strony człowieka granicę tę wyznacza panowanie nad światem zwierząt, panowanie, które zakłada również możliwość zabijania zwierząt w celach spożywczych. W ten sposób potęga przemocy, która doprowadziła już ludzkość na skraj unicestwienia i wciąż zagraża człowiekowi, zostaje skanalizowana. Pozwolenie na ubój zwierząt nie jest jednak jednoznaczne z niekontrolowaną erupcją chaotycznych sił przemocy w sferę relacji między człowiekiem a zwierzętami. Przemoc ta zostaje ograniczona przez jasne reguły prawa o charakterze rytualnym. To prawo o charakterze, wydawałoby się, czysto rytualnym, które odnosi się do relacji między człowiekiem i zwierzętami (9,4) otwiera drogę w stronę złożonego systemu odniesień międzyludzkich. W rzeczywistości pomiędzy 9,4 i 9,5-6 dokonuje się przejście od zagadnień dotyczących traktowania zwierząt do problemów czysto ludzkich, od krwi zwierząt do krwi człowieka, od wartości życia zwierzęcia do wartości ludzkiego życia. Najistotniejsze jednak, jak się wydaje, jest przejście między sferą obrzędu i sferą etyki. Poprzez metaforę prawa rytualnego zostaje odsłonięta ukryta natura śmierci, a człowiek jest zaproszony do odkrywania prawdy dotyczącej ludzkiej społeczności. Społeczność ta może być budowana tylko w oparciu o strukturę etyczną zbudowaną na fundamencie prawdy, że „Bóg uczynił człowieka na swój własny obraz” (Rdz 9,6).
„Cóż ci uczyniłam, żeś mnie zbił już trzy razy?” (Lb 22,28). O tym jak oślica przemówiła do pogańskiego proroka
Kuśmirek, Anna (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2017)
Wśród osłów, które występują w tekstach biblijnych, wyjątkowe miejsce zajmuje oślica Balaama. Artykuł podejmuje próbę ukazania funkcji, jaką odgrywa ona w opowiadaniu o pogańskim proroku. Przemawia ona bowiem nie tylko ludzkim głosem, ale też widzi więcej niż sam Balaam, słynny pogański prorok. Znaczenie tego zwierzęcia w narracji o Balaamie zostało przedstawione w kontekście jego codziennej roli w Biblii, a także jako motywu literackiego zarówno w Biblii, jak i w literaturze pozabiblijnej. Zarówno z literatury porównawczej, jak i analizy fragmentu Lb 22,21-35 wynika, że ironia sytuacyjna związana z oślicą i jej zachowaniem ma charakter formy interpretacyjnej przekazu biblijnego. Jej rolą jest wzmocnienie tego przekazu. Słynny pogański widzący zostaje wyśmiany, ten, który ma widzieć, pozostaje ślepy na wolę Bożą. To zwierzę widzi anioła Pańskiego na ścieżce wróżbity, a nie on sam. To oślica trzykrotnie próbuje zatrzymać Balaama, ale ten ją bije, choć była mu zawsze posłuszna. Nie ma wątpliwości, że zachowanie swej oślicy Balaam odbiera jako przejaw jej głupoty i uporu w ścisłym tego słowa znaczeniu. Dopiero interwencja YHWH, który otwiera mu oczy, sprawia, że prorok widzi anioła (Lb 22,21-35). Zawarta w tym opowiadaniu ironia spełniła swoje zadanie. Świadczą o tym między innymi tłumaczenia targumów. Echo tej ironicznej interpretacji znajduje się w Drugim Liście Piotra. Autor tego pisma trafnie przypomina rolę oślicy, która „przemówiła ludzkim głosem i powstrzymała głupotę proroka” (2,16).
Człowiek i zwierzęta towarzyszące. Refleksje teologa moralisty
Smykowski, Krzysztof (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2017)
Celem artykułu jest podjęcie teologicznomoralnej refleksji nad relacją człowieka wobec zwierząt mu towarzyszących, do których zalicza się psy, koty, niektóre gatunki ptaków, gryzoni i gadów. Badania interdyscyplinarne wskazują na pozytywny wpływ kontaktu ze zwierzętami na psychiczny i emocjonalny rozwój człowieka. Należy podkreślić, że właściciel posiada moralny obowiązek opieki nad zwierzętami, która wyraża się poprzez zapewnienie im odpowiedniego pożywienia i właściwych warunków bytowania oraz utrzymanie dobrego stanu zdrowia. Współcześni ludzie jednak często nie wywiązują się właściwie z tych zadań. Nie brakuje przypadków okrucieństwa. Nierzadkie jest jednak także traktowanie zwierząt jak człowieka i otaczanie ich nieproporcjonalną troską, co budzić musi poważne zastrzeżenia moralne.
Dlaczego Jezus był ze zwierzętami (Mk 1,13)? Odniesienia do zwierząt w Ewangelii Markowej
Malina, Artur (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2017)
Pobyt Jezusa z dzikimi zwierzętami na pustyni podczas Jego kuszenia jest wzmiankowany tylko w Ewangelii Marka. Jego zwycięstwo nad Szatanem jest potwierdzone przez spokojną koegzystencję z otaczającą Go naturą oraz przez służbę aniołów. Pozostałe odniesienia do zwierząt uwydatniają realny charakter zbawczej działalności Boga, ofiarowanej ludziom w ich rzeczywistych uwarunkowaniach i potrzebach. Jej przykłady są przedstawione przez wszystkie odniesienia do zwierząt – zarówno te pośrednie lub bezpośrednie, jak i te mające sens dosłowny lub przenośny.
„Gdy lew zaryczy…” (Am 3,8). Obraz lwa w Księdze Amosa
Szmajdziński, Mariusz (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2017)
Lew jest nazywany królem zwierząt. Jego wygląd, dostojne ruchy i gwałtowność w zabijaniu pozostawiły głębokie ślady w ludzkim umyśle. Lwy występują także w Starym Testamencie, gdzie m.in. są wspominane z względu na ich siłę (2 Sm 1,23), śmiałość (2 Sm 17,10), drapieżność (Ps 7,2) czy zwinność (Ps 10,9). Pojawiają się one zarówno w dosłownym, jak i metaforycznym sensie „Król zwierząt” jest także bardzo często przywoływany dla opisania YHWH i Jego potęgi Jest szczególnie obecny w księgach prorockich (Iz 5,29; 31,4; 38,13; Jr 25,38; 49,18-19; Oz 5,14; 13,7; Lm 3,10-11). W Księdze Amosa jest sześć wzmianek o tym drapieżnym zwierzęciu (Am 1,2; 3,4.8.12; 5,19). Prorok porównuje Boga do lwa i ta metafora pozwala przekazać następujące przesłanie: (1) relację pomiędzy Bogiem i prorokiem, (2) zapowiedź kary i jej grozę. Bóg przemówił, i dlatego prorok mówi (Am 3,8). Stąd pierwsze znaczeni obrazu, w którym pojawia się lew, dotyczy Boga i proroka – YHWH i Jego posłańca (rzecznika). Amos używa metafory ryku lwa, aby zobrazować Boży głos, który dociera do wszystkich ludzi (Am 1,2). Drugim przesłaniem jest nieuniknioność Bożej kary – w taki sam sposób jak lew pożera swoją ofiarę, YHWH ukarze zbrodnie Izraela, a Izraelici nie będą w stanie uciec (Am 3,4.12; 5,19).
Interpretacje motywu kruka z opowiadania o Potopie
Marczewski, Antoni (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2017)
Motyw kruka, który pojawia się w biblijnej opowieści o potopie (Rdz 8,7), nie posiada jasnej interpretacji. Artykuł przedstawia współczesne propozycje egzegetów, ale skupia się przede wszystkim na jego historii oddziaływania – w jaki sposób ten tekst zainspirował starożytne tłumaczenia, jak i tradycję w żydowskich midraszach i chrześcijańskiej homiletyce.
Kameleon w egzegezie biblijnej św. Hieronima
Krzyszczuk, Łukasz (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2017)
Artykuł przedstawia sposób wykorzystywania przez Hieronima ze Strydonu pochodzących z dzieł naturalistów informacji dotyczących świata fauny i flory na przykładzie będącego zwierzęciem egzotycznym kameleona, o którym wzmiankę znajdujemy w powstałym ok 393 roku Komentarzu do Księgi Sofoniasza. W alegorycznym objaśnieniu So 2,12-15 betlejemski mnich odniósł umiejętność zmiany barwy kameleona do grzesznego postępowania hipokrytów, którzy jedynie udają, że są chrześcijanami. Jako że Hieronimowe komentarze biblijne są zgodne z tradycją egzegetyczną epoki, przywołane zostały także inne świadectwa chrześcijańskich autorów, które pozwalają nam doszukiwać się źródeł komentarzy do ksiąg prorockich Strydończyka w egzegezie greckich Ojców Kościoła.
Kogut w Biblii z uwzględnieniem jego narracyjnej funkcji pełnionej w Ewangeliach
Grochowski, Zbigniew (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2017)
Dziki ptak Gallus gallus, z czasem udomowiony (domesticus) i rozpowszechniony po świecie, stał się bardzo popularnym źródłem smacznego mięsa i jaj. Bogata symbolika z nim związana zainspirowała autorów ST do zauważenia w nim zdolności do odróżniania dnia od nocy (por Hi 38,36; 3 Mch 5,23 LXX) oraz troskliwej (a także dumnej) opiekuńczości względem powierzonych mu kur (por Prz 30,31 LXX). Jednak kogut najbardziej jest znany z wydarzenia opisanego w NT. Wpisał się bowiem w epizod związany z Męką Pańską, gdy, zgodnie z przepowiednią Jezusa (por Mt 26,34; Mk 14,30; Łk 22,34; J 13,38), swoim pianiem uwieńczył niechlubną postawę św. Piotra (por Mt 26,69-75; Mk 14,66 72; Łk 22,54-62; J 18,15-27). Warto jednak zauważyć, że podczas gdy w Ewangeliach synoptycznych kogut stał się znakiem rozpoznawczym (gnōrisma) uświadamiającym Piotrowi popełniony błąd i wzywającym go skutecznie do wzbudzenia natychmiastowego żalu, tak u św. Jana jego pianie jawi się jako ironiczny i smutny „ostatni głos epizodu”, a dla czytelnika staje się znakiem wskazującym na Jezusa jako Proroka pełnego mocy w swym słowie. Dzięki temu rodzi się jednocześnie nadzieja, że skoro precyzyjnie zrealizowała się zapowiedź tego dramatycznego wydarzenia, tak też z pewnością dojdzie do skutku przepowiednia męczeństwa św. Piotra (J 13,36; 21,18-19). Dzięki niemu jego upadek będzie w pełni odpokutowany, a apostoł, który stanie się przez to autentycznym uczniem Jezusa, będzie zrehabilitowany.
Orzeł i lew jako dwie przeciwstawne sobie siły czasów ostatecznych w Czwartej Księdze Ezdrasza
Miduch, Maria (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2017)
Czwarta Księga Ezdrasza jest jedną z żydowskich apokalips apokryficznych powstałych po zburzeniu świątyni jerozolimskiej. Jest ona teologiczną refleksją nad trudną rzeczywistością, jaka stała się udziałem Żydów. Posługując się symbolami, autor stara się przekazać odbiorcom swoją wizję świata. Sięga on także po symbole zoomorficzne. Wizja orła i lwa wpisuje się w koncepcję apokaliptyczną. Jest symbolicznym przedstawieniem siły zła, która w końcowym etapie dziejów zostanie pokonana przez mesjasza. Zoomorficzne symbole, których używa autor, są łatwe do rozszyfrowania, szczególnie dla żydowskich czytelników I wieku po Chrystusie.
Świat zwierząt w anonimowym „Commentarii in Job”
Jóźwiak, Magdalena (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2017)
Zwierzęta od najdawniejszych czasów występują w symbolice biblijnej i tradycji chrześcijańskiej. Wśród starożytnych egzegetów, którzy oddawali się komentowaniu ksiąg Pisma Świętego, rodziły się pytania dotyczące cech charakterystycznych oraz autentyczności zwierząt, które napotykali w poszczególnych perykopach biblijnych. Dla wielu Ojców Kościoła i pisarzy chrześcijańskich zwierzęta były impulsem do wyprowadzania egzegezy alegorycznej oraz symboliki. Z takimi praktykami możemy się spotkać, czytając starożytny anonimowy komentarz do Księgi Hioba zachowany pod tytułem Commentarii in Job (PL 26, 619-802). W niniejszym artykule postanowiliśmy zaprezentować rozważania autora Commentarii in Job dotyczące wybranych przez nas zwierząt, które pojawiają się w Księdze Hioba. Spośród zwierząt realnych omówiliśmy: strusia, węża, koguta, kruka i czaplę, z fantastycznych zaś: mrówkolwa, jednorożca, Behemota i Lewiatana Fragmenty z omawianego komentarza podajemy w tłumaczeniu własnym, ponieważ poza naszą monografią i artykułami nie posiadamy na gruncie polskim ani międzynarodowym szczegółowych opracowań dotyczących anonimowego Commentarii in Job.
Tożsamość i rola „czterech Istot żyjących” w Ap 4,6-8
Bąk, Tomasz (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2017)
Przedmiotem analizy jest tekst Ap 4,6-8 mówiący o tajemniczych „Istotach żyjących” znajdujących się najbliżej tronu Bożego Najprawdopodobniej należy je rozumieć jako niematerialne stworzenia, zwane cherubinami. Ich podobieństwo do zwierząt może być interpretowane jako reprezentowanie całego wszechświata z jego podstawowymi elementami składowymi, takimi jak: ogień (lew), ziemia (wół) i powietrze (orzeł). Brakującego elementu wody można doszukiwać się w podobieństwie jednej z „Istot” do człowieka, stanowiącego aluzję do zodiakalnego znaku Wodnika czy Ryb. Źródłem inspiracji dla autora Apokalipsy mogły być tradycje starożytnego Bliskiego Wschodu. Bezpośrednio czerpał jednak ze Starego Testamentu, szczególnie z Księgi Ezechiela oraz z wybranych tekstów apokryficznych o zabarwieniu apokaliptycznym. Rola „Istot żyjących” w Ap 4 koncentruje się na liturgicznym wysławianiu Boga oraz pobudzaniu dwudziestu czterech starców do składania czci Zasiadającemu na niebiańskim tronie.
Wąż i jego symbolika w Biblii
Lemański, Janusz (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2017)
Wąż i żmija należą do najbardziej popularnych symboli. Występują w tej roli w niemal wszystkich kulturach świata. Starożytny Bliski Wschód znał zarówno pozytywne, jak i negatywne skojarzenia związane z symboliką węża. W Biblii przeważają raczej te drugie. Wąż reprezentuje tu najczęściej chaos, świat magii, sytuacje zagrożenia, śmierć i podstęp. W licznych metaforach i porównaniach można znaleźć jednak czasem także pozytywne przykłady związane z wężem lub żmiją. W tle niektórych wypowiedzi, zwłaszcza z Księgi Wyjścia (Wj 4; 7) i Księgi Liczb (Lb 21), również dostrzec można takie pozytywne aspekty związane z symboliką węża. Reprezentuje on w tych tekstach YHWH oraz posiadaną przez Niego moc uzdrawiania.
Żaby w Biblii na tle innych antycznych tradycji
Laskowski, Łukasz (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2017)
Tekst zawiera analizy motywu żab w Biblii (16 razy) na tle ich symboliki antycznej. Pozwala ona bowiem lepiej dostrzec podobieństwa i różnice między tekstem biblijnym a kulturowym środowiskiem narodów ościennych wobec Żydów. W historii wyjścia żaby są wykonawcami kary Bożej. Septuaginta dokonuje interpretacji, ściślej wiążąc żaby z działaniem Boga zapewne wskutek związku tych zwierząt z magią. Reinterpretacja drugiej plagi w księgach dydaktycznych Starego Testamentu ma charakter aktualizującej modlitwy. W Nowym Testamencie żaby pojawiają się jedynie w Apokalipsie w kontekście demonologicznym, w niejasnym i prawdopodobnie związanym z magią. Jako zwierzęta nieczyste służą zobrazowaniu działania złych duchów.
Zoomorficzne aspekty obrazu Boga w Piśmie Świętym związane z bydłem domowym (Bos taurus taurus)
Wajda, Anna Maria (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2017)
Niniejszy artykuł podejmuje zagadnienie motywu bydła domowego (Bos taurus tau rus), który przez autorów biblijnych został wykorzystany do przedstawienia przymiotów Boga i Jego działania. Głównym celem tego studium jest wskazanie zoologicznych i kulturowych podstaw symboliki biblijnej związanej z hodowlą wspomnianego gatunku. Jest bowiem wysoce prawdopodobne, iż takie cechy bydła, jak siła, żywotność czy niezależność stały się główną przyczyną odniesienia jego obrazu do Boga. Kolejne punkty tego opracowania zawierają: (1) krótkie omówienie roli bydła domowego w wierzeniach i obrzędach starożytnego Bliskiego Wschodu, antycznej Grecji i Rzymu, (2) wyjaśnienie, dlaczego dobra znajomość tych zwierząt hodowlanych, jaka niewątpliwie cechowała starożytnych, zaowocowała uczynieniem z byka symbolu mocy Boga, (3) prezentację niektórych kwestii związanych z biblijną symboliką rogów bydlęcych.
Zwierzęta w historii zbawienia – co symbolizują?
Witczyk, Henryk (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2017)

Przeglądaj

Przeglądaj Verbum Vitae, 2017, T. 32 wg Temat "animals"