Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, 2018, T. 38, nr 1
Stały URI dla kolekcjihttps://theo-logos.pl/handle/123456789/21903
Przeglądaj
Ostatnie zgłoszenia
Pozycja Ks. prof. dr hab. Józef Herbut (1933–2018)Wolsza, Kazimierz M. (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2018)Pozycja Elementy duchowości ekologicznej w encyklice papieża Franciszka Laudato si’Wałowska, Ada (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2018)Duchowość i ekologia to dwie, wydawać by się mogło, skrajne dziedziny życia. Encyklika Laudato si’ jednakże przeczy tej tezie, ukazując ich integralność. Papież ukazuje w niej przyczynę narastającego wciąż kryzysu ekologicznego, jaką jest zerwanie relacji z Bogiem Stwórcą. Brak miłości do Niego skutkuje brakiem miłości do stworzonego przezeń świata, czego konsekwencją jest nie tylko narastające zanieczyszczenie środowiska czy też brak wody pitnej, lecz także wzmożony niepokój, wzrost chorób cywilizacyjnych, ciągły pośpiech czy hałas. Rozwiązaniem, jaki proponuje papież, jest w tej sytuacji tzw. nawrócenie ekologiczne, które pomoże właściwie ustawić hierarchię wartości, w konsekwencji doprowadzając do uzdrowienia naszej relacji z Bogiem, drugim człowiekiem, a w konsekwencji kondycji całego otaczającego nas świata.Pozycja Z dziejów dominikanek klasztoru św. Anny na Starym Mieście w Pradze (1293–1782)Stefaniak, Piotr (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2018)Najznakomitszy żeński klasztor na Starym Mieście w Pradze należał do mniszek Zakonu Kaznodziejskiego. Sam konwent powstał w 1293 r. z fundacji kanonika vyšehradzkiego Jana Holý’ego na prawym brzegu Wełtawy w Újeździe. Po likwidacji zakonu rycerskiego templariuszy w 1312 r. ich siedzibę na Starym Mieście w Pradze przy rotundzie św. Wawrzyńca przekazano 9 lipca 1313 r. za 130 kop groszy praskich dominikankom. Niebawem w miejscu dawnej komturii powstał wspaniały gotycki zespół klasztorny z obszernym kościołem pw. św. Wawrzyńca i św. Anny. W średniowieczu konwent dominikanek zwany Aneńskim dworem zasłynął jako ważne centrum duchowe i intelektualne. Przykładem jest przekład Biblii (tzw. Rękopis Drezdenski), który dla subprzeoryszy Anny Leskovieckiej dokonał na język czeski dominikanin Kolda z Koldic. Średniowiecze było dobą najpomyślniejszego rozwoju wspólnoty sióstr. W okresie wojen husyckich klasztor stał się w 1420 r. miejscem zgrupowania wszystkich praskich mniszek, które zmuszono do husyckich zwyczajów liturgicznych. Nastąpił także dalszy upadek ekonomiczny oraz duchowy wspólnoty. Odrodzenie przyszło dopiero w XVII w. Wówczas siostry przyjęły reformę proponowaną przez Sobór Trydencki. W 1676 r. zapoczątkowany został proces gruntownej przebudowy zespołu klasztornego, który uzyskał barokową formę architektoniczną. Równocześnie wspólnota rozrastała się sukcesywnie i w 1710 r. składała się z 60 mniszek. W latach 1709–1712 doszło do jedynej w dziejach konwentu fundacji nowego klasztoru, który powstał w Pilznie. Pomyślność konwentu podkopała wojna Austrii z Prusami. W samej Pradze we znaki dała się zwłaszcza francusko-bawarska okupacja miasta, która nastąpiła w latach 1741–1742. Po niej doszło do zajęcia Pragi przez Prusy w 1744 r. Rozpoczęły się liczne pobory kontrybucji, zajmowanie dóbr, grabieże. Urzędnicy pruscy w 1744 r. obłożyli klasztor kontrybucją w kwocie 25 000 złotych. Odtąd dominikanki borykały się z trudną sytuacją materialną. 21 maja 1782 r. konwent został skasowany dekretem cesarza Józefa II i 13 mniszek dominikańskich (10 chórowych i 3 konwerski) musiało opuścić klasztor. Poprzez wieki praski klasztor dominikanek składał się przede wszystkim z mniszek wywodzących się z ówczesnych elit społecznych: arystokracji, szlachty, patrycjatu i zamożnego mieszczaństwa. To gwarantowało jego wysoki poziom intelektualny. Mniszki w klasztorze reprezentowały zarówno żywioł niemieckojęzyczny, jak i czeski.Pozycja Św. Demetriusz jako pogromca zła w tradycji bizantyńskiej i słowiańskiej (do XV w.)Sprutta, Justyna (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2018)W każdej tradycji zło jest zwyciężane przed dobro, ciemność przez światłość, profanum przez sacrum. Analogiczne zwycięstwo odnoszą święci, a wśród nich św. Demetriusz z Tesaloniki. Mimo iż był diakonem, w sztuce najczęściej przedstawiany jest jako żołnierz. Legenda mówi, że w więzieniu pokonał znakiem krzyża skorpiona personifikującego zło. Zamiast skorpiona może także zwyciężać gladiatora Lieusa, cesarza Maksymiana, cara Kałojana lub Turka, a czyni to konno lub pieszo, za pomocą oręża lub poprzez gest calcatio. Nie tylko mówią o św. Demetriuszu źródła historyczne, teksty liturgiczne czy literatura piękna, ale także sztuka i folklor.Pozycja Duke Wenceslas and the possible reasons for his assassination in the context of the social transformations of the central Bohemian territory in the first third of the tenth centuryPetráček, Tomáš (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2018)In this paper the author analyses sources of the tenth century to reconstruct the social history of Bohemian territory in a period of transition towards a centralised state organisation and develops a new theory on the possible reasons for the assassination of Duke Wenceslaus in the year 935.Pozycja Jak przygotować się do umierania? W rocznicę śmierci ks. prof. dr. hab. Alojzego MarcolaMarcol, Franciszek (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2018)Pozycja Wpływ hellenizmu na chrystologięLiszka, Piotr (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2018)Chrystologia kształtowała się w kulturze judaistycznej i hellenistycznej. Już w Nowym Testamencie, a także w późniejszych pismach chrześcijańskich dostrzec można, że sposób mówienia i ukazywania postaci Chrystusa ma w sobie coś zaczerpniętego ze środowiska greckiego. Rozwój refleksji nad misterium Chrystusa, widoczny w chrześcijańskim piśmiennictwie, a także w sformułowaniach dogmatycznych nie był efektem ulegania wpływom hellenizmu, lecz świadczy o ich przezwyciężeniu i umacnianiu się ortodoksyjnej treści objawionej. Chrystologia tworzona w łączności z życiem Kościoła i uwzględniająca oficjalne ustalenia ukazywała coraz wyraźniej swoją oryginalność i niezależność.Pozycja Digitalisierung und „Arbeit 4.0”: zur Notwendigkeit einer Ethik für die transformierte ArbeitsweltLintner, Martin M. (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2018)Digitalization and robotization are not only part of the further development of technology or the progress of new technologies but are also part of a crucial moment with far-reaching and long term effects, of which are not yet foreseeable but can at least be sensed. As opposed to former revolutions and directions of development in industry, in the world of work and in technology, “Work 4.0” or “Industry 4.0” is characterised by a lack of space borders, temporal acceleration and qualitative density (cif. big data). Digitalization and robotization omnipresent in the meantime means a fundamental transformation of society, the economy, the financing of social issues, the understanding of work and even the image of man. This present article is based on principles of Catholic social teaching and shows some of the possible effects of “Work 4.0” towards both the understanding of work and the workers which are affected by the risks of precariat, for example the loss of a place of work, protection of the private sphere of life, the problem of just participation in the resources of earth or division of well-being, anonymity. While from the one side digitalization and robotization in itself cannot be marked as purely negative, from the other side it should however show the ambivalent character of this revolution and take critical reflection of the impact on the forms and conditions of work. The possible wide social-political discourse is crucial over the question as to how the process of digitalization and robotization should be formed and which (foreseeable) consequences and how it is to react so that this process can ultimately serve people and the common good. In this sense there are formulated at the end of this article, a series of questions for discussion and not just proposals.Pozycja Wykaz dominikanów i dominikanek Śląskiej Kongregacji bł. Czesława z 1774 rokuKublin, Grzegorz (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2018)Artykuł przedstawia wykaz dominikanów i dominikanek z 1774 r., tworzących śląską kongregację bł. Czesława (1754–1810). Tenże wykaz oprócz ich imion i nazwisk zawiera m.in. informacje o pełnionych przez braci i siostry urzędach i funkcjach. Niniejszy tekst jest przyczynkiem do kompleksowego opracowania składów osobowych poszczególnych klasztorów dominikańskich w ciągu wieków ich funkcjonowania na Śląsku.Pozycja Jan Kochel, Duchowa pedagogia miłości, wyd. Agape, Poznań 2018, ss. 294, ISBN 978-83-64774-62-1Podzielny, Janusz (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2018)Pozycja Przemoc w rodzinie Analiza podstawowych pojęć na podstawie współczesnej literaturyAdamowska-Kałwa, Anna (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2018)Przedmiotem artykułu są wybrane zagadnienia dotyczące problematyki zjawiska przemocy w rodzinie. Na podstawie najnowszej polskiej literatury przedstawiono definicje przemocy w rodzinie, wyjaśniono podstawowe terminy w nich zawarte. W drugim punkcie opisano główne rodzaje i typy stosowanej przemocy.Pozycja Biblijne i dogmatyczne podstawy nauki o szatanie oraz współczesne kryteria jej ocenyJaskóła, Piotr (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2018)Starożytny Wschód przypisywał personalny charakter tysiącom tajemniczych sił, których obecność wiązano z wszelkim złem, jakie nawiedza człowieka. Także w Biblii mówi się nie tylko o dobrych istotach duchowych – aniołach, ale i o takich, które szkodzą ludziom, przynoszą choroby i kuszą do złego. Duchy te nazywano demonami, a ich przywódcę szatanem lub diabłem. Artykuł w czterech punktach ukazuje biblijną naukę o demonach i szatanie, główne trendy rozwoju tej nauki w historii myśli chrześcijańskiej oraz kryteria stosowane we współczesnej hermeneutyce związanej z biblijnymi tekstami o demonach i szatanie.Pozycja Odmienne języki teologiczne w dialogu katolicko-ewangelickimHerbut, Józef (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2018)Główna teza artykułu stwierdza, że teologia katolicka oraz teologia ewangelicka posługują się różnymi językami. Różnice są zakorzenione w filozoficznym sporze o uniwersalia. W sporze tym ukształtowały się następujące stanowiska: realizm skrajny (universalia ante rem), realizm umiarkowany (universalia in re) oraz nominalizm (notitia intuitiva et notitia abstractiva). Język teologii katolickiej jest językiem realizmu umiarkowanego, natomiast język teologii ewangelickiej – językiem nominalizmu. Różnice językowe mają wpływ na odmienne rozumienie istotnych twierdzeń teologicznych. W artykule pokazano – na przykładzie analizy wybranych tekstów z katechizmu katolickiego i ewangelickiego – różnice w rozumieniu i interpretacji takich kwestii, jak: (1) poznawanie Boga, (2) pojęcie grzechu pierworodnego, (3) natura Kościoła, (4) geneza sakramentów, (5) życie w przyszłym świecie.Pozycja Christian Heidrich, Wo bitte geht’s nach Königsberg? Eine Wanderung von West nach Ost, wyd. EOS, St. Ottilien 2017, ss. 404, ISBN 978-3-8306-7831-1Grześkowiak, Jerzy (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2018)Pozycja Gab es „Hauskirchen“? Anmerkungen zu einem PhantomHeid, Stefan (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2018)Nasz obraz rozwoju gmin chrześcijańskich w pierwszych trzech wiekach został aż do naszych czasów zdominowany przez wyobrażenie tzw. Kościołów domowych. Misja apostołów była realizowana przede wszystkim w miastach i miała powodzenie wśród bogatych mieszczan: przyjmowali oni nową wiarę, a swoje rezydencje miejskie oddawali do dyspozycji dla zgromadzeń chrześcijan. Pan domu (pater familias) był także za każdym razem przewodniczącym liturgii. Przez to w ramach miast doszło do pluralistycznej struktury wspólnoty i zdecentralizowanej aktywności organizacyjnej. Teoria Kościołów domowych zakłada zatem pluralistyczne chrześcijaństwo, które budowane jest na bazie prywatnych kręgów. Niniejszy artykuł ukazuje i uzasadnia, że ujęcie to jest fundamentalnie sporne. Nie ma ono żadnej podstawy w Nowym Testamencie. Cztery fragmenty, w których św. Paweł rzekomo pisze o Kościołach domowych (Rz 16,5; 1 Kor 16,19; Kol 4,15; Filom 2), nie mają z tym nic wspólnego, gdyż jest tam po prostu mowa o wspólnocie domowej. Także cała literatura patrystyczna pierwszych trzech wieków nie zna żadnych Kościołów domowych. Stąd nie dziwi fakt, że we wszystkich miastach starożytnych włączenie z Rzymem aż do IV w. można udowodnić tylko jedno jedyne miejsce sprawowania Eucharystii, abstrahując od problematyki chrześcijańskich grup specjalnych. Historycznie weryfikuje się zatem to, co stwierdził Ignacy z Antiochii już na początku II w.: eklezjologicznym pryncypium jest to, że w jednym mieście był zawsze tylko jeden biskup, jeden ołtarz i jedna celebra Eucharystii. Stąd nie było też żadnych prywatnych, autonomicznych liturgii domowych, lecz wyłącznie liturgia pod przewodnictwem biskupa całej gminy miejskiej.Pozycja Obraz Maryi w dokumentach Rady Biskupów Ameryki Łacińskiej po Soborze Watykańskim IIGardocki, Dariusz (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2018)Przedmiotem artykułu jest analiza dokumentów opracowanych przez konferencje ogólne rady Biskupów Ameryki Łacińskiej po Soborze Watykańskim II, tj. od Medellín (1968) do Aparecida (2007), pod kątem mariologicznym. W tekście zostały omówione obrazy Maryi obecne, preferowane i akcentowane w dokumentach CELAM-u oraz wyjaśniono, na czym polega i w czym konkretnie przejawia się aktualizacja nauczania mariologicznego w Kościele latynoamerykańskim, w jaki sposób sytuacja istniejąca na kontynencie latynoamerykańskim ma wpływ na przedstawianie w taki, a nie inny sposób osoby i roli Maryi w życiu Kościoła. W pierwszym punkcie została przedstawiona mariologia Soboru Watykańskiego II. W kolejnych punktach zostały ukazane i omówione obrazy Maryi oraz nauczanie rady Biskupów Ameryki Łacińskiej na temat Maryi zawarte w opracowanych przez nie dokumentach. W dokumentach tych została podkreślona rola, jaką odegrała Maryja i nadal spełnia w życiu Kościoła latynoamerykańskiego. Dotyczy to zarówno pierwszej ewangelizacji, która rozpoczęła się wraz z przybyciem kolonizatorów i misjonarzy na kontynent latynoamerykański, jak i dzieła nowej ewangelizacji podejmowanego dzisiaj przez Kościół w Ameryce Łacińskiej i Karaibach. W dokumentach tych refleksja na temat Maryi jest ujmowana w świetle tajemnicy Chrystusa i Kościoła, czyli zgodnie z perspektywą nakreśloną przez Sobór Watykański II. Dokumenty te są jednocześnie przykładem twórczego rozwinięcia i zastosowania nauki tego soboru o Maryi do rzeczywistości latynoamerykańskiej. To twórcze rozwinięcie jest wynikiem m.in. ujmowania przez konferencje CELAM-u tego, co naucza Kościół o Maryi z perspektywy doświadczenia wiary i pobożności maryjnej Kościoła latynoamerykańskiego. W ten sposób dochodzi do aktualizacji nauki Kościoła o Maryi w Kościele na terenie Ameryki Łacińskiej i Karaibów.Pozycja Transhumanizm czy humanizm? Krytyczne spojrzenie na nową ideologięFalenczyk, Marian (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2018)Zachód powoli dostrzega zagrożenia wynikające z nowej ideologii zwanej transhumanizmem, zapoczątkowanej przed trzydziestoma laty w Stanach Zjednoczonych. Polega ona na wykorzystaniu dla celów ideologicznych konwergencji rozwijających się w szybkim tempie takich nauk ścisłych jak: nanotechnologii, biotechnologii, sztucznej inteligencji, nauk poznawczych i inżynierii genetycznej. Transhumanizm chce być pozytywną odpowiedzią na postmodernizm i nihilizm ogarniające kraje wysoko rozwinięte. Jego ambicją jest pomijanie prawa natury i dotychczasowej antropologii. Pragnie zająć się całościowo człowiekiem i zapewnić mu nieskończone przedłużanie życia ziemskiego w pełnym szczęściu i niezgłębionej przyjemności. Transhumanizm podejmuje działania mające na celu likwidację dotychczasowych cywilizacji i kultur, odrzuca historię, przynależność narodową, rodzinę oraz religię. W zamian pragnie wprowadzić globalną kulturę i cywilizację dla człowieka jako wytworu biotechnicznego. Transhumanizm sprowadza człowieka do wymiaru materialnego i świadomie go w tym wymiarze zamyka. Postęp nowej ideologii wydaje się trudny do zatrzymania, a jego katastrofalne skutki dla człowieka i społeczności są trudne do przewidzenia. Wydaje się jednak, że trzeba podjąć działania na polu filozofii, a szczególnie poprzez powrót do metafizyki istnieniowej św. Tomasza z Akwinu, dalej – poprzez ugruntowanie antropologii biblijnej i wreszcie poprzez szeroki powrót do teologii kontemplacyjnej.Pozycja Apologetic approach on the dialogue between faith and rationality by the Oriental FathersApostolache, Ioniţă (Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2018)Only our Lord, Jesus Christ, the incarnated Word of the Father, made us, due to his quality as Pantocrator, to “overcome the autonomy of the natural world” and liberated us from the power of irrational forces. Therefore, the dialogue between theology and science is very important for our natural existence. Without science, modern man cannot exist within his earthly environment and without theology he is not given the possibility to enjoy eternal communion with God in the Kingdom of Heaven. This being the case, the Holy Scripture and the Holy Father also, unite the two elements; this unity being sheltered by faith, which is beyond reason and any type of autonomy.