Roczniki Teologiczne, 2015, T. 62, nr 13
Stały URI dla kolekcjihttps://theo-logos.pl/handle/123456789/20568
Przeglądaj
Ostatnie zgłoszenia
Pozycja Tadeusz Miazga’s Two Articles: "The Scripters of Plainchant Books in Poland" and "The Contribution of the Clergy to Music in the History of Poland"Bisztyga, Jerzy (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2015)Artykuł omawia w sposób syntetyczny wyniki prac zawarte w dwóch artykułach ks. Tadeusza Miazgi (1906–1988): „Skryptorzy ksiąg choralnych w Polsce” i „Wkład duchowieństwa w muzyczną kulturę Polski”. Drugi z tych tekstów zachował się jedynie w maszynopisie i jest przechowywany w Bibliotece Seminarium Duchownego w Sandomierzu. Omawiając dziedzictwo skryptorów ksiąg choralnych w Polsce, Miazga prezentuje podstawowe informacje o ich życiu i twórczości, jak również bardziej ogólne refleksje na temat roli skryptora w dziejach muzyczno-liturgicznych manuskryptów. Katalog wymienia 203 osoby pochodzące zarówno z diecezjalnych, jak i zakonnych środowisk, tworzących od XIII do XIX wieku. Podobny charakter nosi drugie studium Miazgi dotyczące wkładu duchowieństwa w muzyczną kulturę Polski w ciągu wieków. Ten katalog z kolei zawiera 325 nazwisk duchownych działających od XII do XIX wieku. Swoje analizy Miazga opiera głównie na dostępnych w czasie powstawania artykułu informacjach zawartych w słownikach muzycznych Ibińskiego, Sowińskiego, Mizgalskiego i innych. Warto podkreślić, że obydwa artykuły stanowiły publikacje o pionierskim charakterze w polskiej muzykologii.Pozycja The Phenomenon of Variability of the Given Religious Folk Songs in the District of Postavy in BelarusHarelau, Dzmitry (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2015)Niniejszy artykuł jest poświęcony badaniom nad ludowym śpiewem religijnym na Postawszczyźnie. Badany obszar pokrywa się z granicami samodzielnej jednostki administracyjno-terytorialnego podziału Kościoła katolickiego – dekanatem postawskim. Główny nurt badań obejmuje przede wszystkim społeczności katolickie. Celem tych badań było utrwalenie i udokumentowanie ludowych przekazów katolickich śpiewów religijnych, które przetrwały w tradycji ustnej. Niniejsze opracowanie ma głównie charakter empiryczny. Uzyskane w trakcie badań terenowych informacje wraz z zarejestrowanym materiałem muzycznym stanowią źródłowy materiał badawczy, a przedstawione w artykule informacje dotyczą jedynie wybranych parafii. Z ogółu zebranego materiału do analizy zostały wybrane najbardziej interesujące przykłady, które można zweryfikować z istniejącą już wersją. Za interesujące uznano również śpiewy będące kontrafakturami lub kontaminacjami. Zwrócono uwagę na różnice między wariantami śpiewów nagranych podczas badań terenowych na Postawszczyźnie a ich wersjami śpiewnikowymi – poprzez wyodrębnienie melodyki, metrorytmiki oraz formy. Uzyskane w taki sposób dane pozwalają uchwycić ogólny stan katolickiej kultury muzycznej badanego regionu oraz przyczyniają się do zgłębienia wiedzy na temat jednej z cech muzyki ludowej w tradycji kościelnej, jaką jest wariabilność.Pozycja Conference Report: Slavic Composers 1900-1950, Lublin, 25–26 May 2015Krzymowska-Szacoń, Kinga (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2015)Pozycja Art Attractive for the Masses or Fetters of the Artistic Freedom? Elements of Folklore in the Music of Polish Socialist RealismKrzymowska-Szacoń, Kinga (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2015)Estetyka socrealizmu, narzucona polskim kompozytorom po konferencji w Łagowie Lubuskim (1949 r.), nigdy nie została precyzyjnie zdefiniowana. Jednym z promowanych elementów twórczości artystycznej, obok prostoty wypowiedzi, była inspiracja ludowa. Paradoksalnie, sposób ujęcia folkloru mógł oznaczać zarówno kompromis wobec presji ideologicznej, jak i potwierdzenie suwerenności artysty, który odwołując się do narodowej tradycji, twórczo ją kontynuował. Polscy kompozytorzy, wśród których przeważała postawa unikowa, chętnie z owego neutralnego źródła inspiracji korzystali, ze względów politycznych przełom lat 40. i 50. był więc w polskiej muzyce czasem licznych stylizacji folklorystycznych. W artykule podjęto próbę podsumowania stosunku wybranych kompozytorów do muzyki ludowej jako źródła inspiracji oraz do ogólnej sytuacji społeczno-politycznej czasów polskiego socrealizmu. Wyróżniono cztery podstawowe kategorie obecności nurtu folklorystycznego: jako etapu twórczości (u W. Lutosławskiego, A. Panufnika i G. Bacewicz), jako kontynuacji międzywojennej idei upowszechnienia muzyki narodowej (jak to miało miejsce w twórczości S. Wiechowicza czy B. Woytowicza), jako rodzaju kompromisu, czynnika odsuwającego groźbę oskarżenia o formalizm, jak w przypadku P. Perkowskiego, K. Serockiego i całej „Grupy 49” oraz – w najbardziej ogołoconej formie – jako narzędzia propagandy, szybko i chętnie zapomnianego wraz z nadejściem nowych prądów artystycznych.Pozycja Musical Works of Father Eustachius Wagner (1714–1782) from Krzeszów in the Light of "The Litany in Honour of St. Joseph"Kutrowski, Łukasz (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2015)Działalność muzyczna o. Eustachiusa Wagnera, w którą wpisuje się także jego twórczość kompozytorska, ściśle jest związana z ośrodkiem muzyczno-liturgicznym opactwa cystersów w Krzeszowie. Stanowi poprzez to odzwierciedlenie rodzimych trendów w muzyce. Ponadto pod względem stylistycznym nawiązuje do ówczesnej muzyki okresu tzw. wczesnego klasycyzmu, zwanego też okresem przedklasycznym. O. Eustachius Wagner żył w latach 1714–1782. Urodził się w miejscowości Nowy Waliszów niedaleko Bystrzycy Kłodzkiej. Wstąpił do zakonu cystersów w klasztorze krzeszowskim, gdzie spędził większość swojego życia. Zasłynął jako znakomity organista, kantor, dyrygent i kompozytor. Współpracował z wieloma innymi ośrodkami muzycznymi Śląska i Europy. Opracował wielogłosowo – z przeznaczeniem na kapelę muzyczną w Krzeszowie – antyfony Maryjne, litanię do św. Józefa, mszę Requiem i ofertorium na święto Maryjne. Lytaniae ex D de Santco Josepho, napisana między 1730 a 1782 rokiem, została przeznaczona dla kapeli krzeszowskiej na chór czterogłosowy jednorodny, dwoje skrzypiec, dwie trąbki i organy. Litania składa się z pięciu części. Zróżnicowane są one między sobą głównie pod względem tonacji, tempa i obsady. W celu uwypuklenia pewnych elementów tekstu kompozytor zastosował różne zabiegi kompozytorskie, z których na szczególne uznanie zasługują figury retoryczne.Pozycja The Origin of Square NotationOlejarczyk, Michał (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2015)W prezentowanym artykule przedstawiliśmy ewolucję dwóch notacji francuskich: północnofrancuskiej i akwitańskiej. Na podstawie wybranych źródeł, w porządku chronologicznym zbadaliśmy wybrane elementy neumatyczne tych notacji i w końcowym etapie zaprezentowaliśmy wnioski, w jakim kierunku ewoluowały poszczególne neumy. Proces ewolucji okazał się wyraźniejszy w notacji północnofrancuskiej. Krok po kroku mogliśmy zaobserwować formowanie się klasycznych kształtów kwadratowego pisma muzycznego, z charakterystycznymi łączeniami poszczególnych elementów (ligatury). W przypadku notacji akwitańskiej o ewolucji form graficznych możemy mówić tylko w niewielkim stopniu, gdyż istotne elementy tej notacji w ciągu trzech wieków zostały zmodyfikowane tylko nieznacznie. Wykazaliśmy, że współczesna notacja chorałowa wywodzi się z notacji północnofrancuskiej.Pozycja Instrumental Music Repertoire of the Piarist Ensemble from PodolínecSmolarek, Dariusz (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2015)Europejskie archiwa kościelne zawierają oprócz utworów wielogłosowej muzyki wokalno-instrumentalnej również utwory instrumentalne noszące nazwę: sinfonia, sinphonia, synfonia, synphonia, symfonia, symphonia, simphonia, sonata, duetto, trio, terzetto, trietto, quadro, kwartet, octetto, divertissement, divertimento, serenada, cassatio, uwertura, concerto. Ta sytuacja dotyczy także kościelnych ośrodków w Polsce (m.in. klasztoru paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie, klasztoru dominikanów w Gidlach, opactwa cystersów w Krakowie-Mogile), których zasoby archiwalne zawierają sporą liczbę tego rodzaju muzyki pochodzącej z XVII, a zwłaszcza z XVIII wieku. W ten fenomen wpisuje się zakon Szkół Pobożnych, czyli pijarów, który swoją działalnością objął Włochy, Austrię, Czechy, Słowację i Polskę. W kolegiach tego zakonu, znajdujących się w granicach ówczesnej Rzeczpospolitej, również rozbrzmiewała muzyka instrumentalna, m.in. w Łowiczu, Rzeszowie, Piotrkowie, Złoczowie, Wieluniu oraz Podolińcu. Repertuar muzyki instrumentalnej pochodzący z byłego klasztoru i kolegium pijarów w Podolińcu, zanotowany w inwentarzach oraz zachowany w postaci rękopisów i druku, obejmuje: sonaty kościelne, barokowe koncerty skrzypcowe, tria przedklasyczne i klasyczne, symfonie przedklasyczne, uwertury do oper, utwory na instrumenty klawiszowe. Utwory instrumentalne wykorzystywano w celach pedagogicznych, podczas rekreacji, do szkolnych przedstawień teatralnych, były również wykonywane podczas liturgii. Prawdopodobnie w Podolińcu, tak jak to było ówczesną praktyką w Europie w XVIII wieku, zastępowano śpiewy Proprium Missae muzyką instrumentalną.Pozycja The Music of Simon Ferdinand Lechleitner in Ołtarzew. The account from the concert ‒ Ożarów Mazowiecki, 10th May 2015, 7.00 pm Blessed Virgin Mary, Queen of Apostles Seminary and Parish Church ‒ OłtarzewSmolarek, Dariusz (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2015)Pozycja The Research Activities of the Department of Ethnomusicology and Hymnology of the John Paul II Catholic University of Lublin and Its Music Archive CollectionsStrycharz-Bogacz, Kinga (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2015)Celem artykułu jest przedstawienie działalności Katedry Etnomuzykologii i Hymnologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II oraz omówienie jej zbiorów muzycznych. Tworzą je ludowe śpiewy religijne, które mają odniesienie do źródeł śpiewnikowych, jak też funkcjonują wyłącznie w ustnej tradycji i wielopokoleniowym przekazie. Badania nad tym repertuarem rozpoczęto w 1970 roku i do tej pory zebrano ponad 25 000 śpiewów (m.in. pieśni adwentowe, kolędy i pastorałki, pieśni wielkopostne, wielkanocne, maryjne, do Serca Pana Jezusa, eucharystyczne, do Świętych Pańskich, pogrzebowe oraz dziadowskie). Ludowe śpiewy z żywej tradycji zachwycają bogactwem i autentyzmem przekazu od lat, dlatego stanowią bezcenne źródło wieloaspektowych i interdyscyplinarnych badań dla wielu pokoleń etnomuzykologów, hymnologów, folkorystów czy etnolingwistów. Analiza tego materiału wykazuje pewne procesy zachodzące w rozwoju polskich pieśni ludowych, jak też potwierdza ich wyjątkowość, a niejednokrotnie unikatowość.Pozycja Studia Hildegardiana Sariensia 1 (2014). Lublin: Wyd. Polihymnia, 2014, pp. 77.Wiśniewski, Piotr (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2015)Pozycja The “Exsultet” Chant in the Sixteenth-Century “Missale Paulinorum”Wiśniewski, Piotr (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2015)Śpiew Exsultet zamieszczony w Missale Paulinorum nie jest wierną kopią ani melodii normandzkiej rozpowszechnionej w Europie, ani gnieźnieńskiej. Jego melodia pełna jest różnego typu przeobrażeń w stosunku do wybranych źródeł porównawczych, co w dużym stopniu wpływa korzystnie na oryginalność przekazu paulińskiego. Zaobserwowano w nim pewne cechy wspólne z wersją rzymską bądź w stosunku do niej odmienne albo różniące je od gnieźnieńskiej, a bliskie rzymskiej lub też wykazujące duże podobieństwo z wersją gnieźnieńską, a z kolei odmienne od rzymskiej. Niewykluczone, że wersja paulińska i gnieźnieńska korzystały ze wspólnego wzorca melodycznego (na przykład krakowskiego), natomiast autorzy każdej z nich nadali im indywidualny koloryt. Tego rodzaju wariabilność melodii świadczy z jednej strony o dużej migracji tego śpiewu, a z drugiej o nasilających się różnicach pomiędzy wersjami melodycznymi u schyłku średniowiecza. Można by to skomentować także jako swego rodzaju dążność do przełamywania uniwersalizmu tego śpiewu albo też chęć nadawania mu lokalnego kolorytu. Przebadany wariant pauliński orędzia wielkanocnego, ujawniający wysoki kunszt artystyczny, jest tego potwierdzeniem.Pozycja The Art of Playing Keyboard Instruments in the Late 17th and Early 18th Centuries. Monsieur de Saint-Lambert and His ”Les principes du clavecin” (1702)Aleksandrowicz, Miłosz (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2015)This article concerns the execution of the ornaments ‒ a very important question in the stylistic interpretation of the French harpsichord baroque music. The starting-point for reflection is treatise of the Monsieur de Saint-Lambert, a very enigmatic person, the author of Les principes du clavecin, centenant une explication exacte de tout ce qui concerne la tabulature et le clavier avec des remarques necessaires pour l’inteligence de plusieurs difficultées de la musique (The fundamentals of harpsichord playing, with explanations on musical notation and performance, together with explanatory remarks about different music issues), issued in 1702. He was highly valued as a harpsichord teacher and his treatises concerned the different aspects of playing keyboard instruments are the only preserved evidence of his musical and educational activities. It must be noticed that Saint-Lambert was the author of one of the oldest French treatises dedicated solely to the issues of harpsichord playing and his teaching method of mastering the instrument was at that time quite pioneering. The most important part of his treatise is the last nine chapters, focused on practical issues, where we can find the author’s advice on different aspects of existing keyboard music. The main problem in performing harpsichord music at Saint-Lambert’s time was the proper interpretation of music notation, which due to technical constraints (not yet perfect printing and editing of music works), was not able to reflect the whole variety of nuances of contemporary music style. So, the treatise Les principes du clavecin is a very helpful key to the understanding of the 18th century music.