Roczniki Teologiczne, 1998-1999, T. 45-46, z. 7
Stały URI dla kolekcjihttps://theo-logos.pl/handle/123456789/7033
Przeglądaj
Ostatnie zgłoszenia
Pozycja The principle of sobornost’ in the theology and life of the Orthodox ChurchLeśniewski, Krzysztof (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)Pojęcie soborowości (sobornost’) zrodziło się w kręgach słowianofilów, którzy wywiedli je ze starocerkiewnosłowiańskiego tłumaczenia słów „Kościół katolicki” - sobornaia Cerkov z Credo nicejsko-konstantynopolitańskiego. A. S. Chomiakow zapoczątkował rozwój teologii soborowości twierdzeniem, że wskazuje ona na jakościowy aspekt katolickości Kościoła, ideę „jedności w wielości”, ze szczególnym podkreśleniem znaczenia soborów zarówno ekumenicznych, jak i lokalnych oraz roli hierarchii i laikatu. Autor artykułu w syntetyczny sposób przedstawia zasadę soborowości, wychodząc od rozumienia Kościoła jako soboru i jego odniesień do Trójcy Świętej. Doskonała wspólnota Osób Boskich obdarza wspólnotę Kościoła nowym życiem w jedności Ducha, dzięki któremu urzeczywistnia się jedność całego Ciała w sensie jakościowym. Można wskazać na trzy nierozdzielne wymiary Kościoła: soborowy, osobowy i hierarchiczny. Problem autorytetu w Kościele, a więc relacji między hierarchią i laikatem, rozważany jest w drugiej części artykułu. W Kościele prawosławnym powszechne jest przekonanie, że wszyscy wierni, tzn. cały lud Boży, są strażnikami tradycji i pobożności. W niczym to nie ogranicza prawa do nauczania danego hierarchii, a jedynie ukazuje, że władza nauczania dana biskupom i kapłanom jest jednym z czynników katolickiej (soborowej) pełni Kościoła. Kierowanie się zasadą soborowości pozwala też znaleźć rozwiązanie problemu napięć pomiędzy autorytetem i wolnością w Kościele. W trzeciej części artykułu opisano sytuację, jaka miała miejsce w końcu XIX i na początku XX wieku w Rosji. Stanowi ona konkretny przykład budzenia się ducha soborowości w Rosyjskim Kościele Prawosławnym, który przez ponad dwieście lat był pozbawiony autonomii. Wołania o reformy tak z kręgów ludzi świeckich, jak i kapłanów sprawiły, że na początku XX wieku biskupi prawosławni w Rosji podjęli konkretne działania, mające na celu przywrócenie patriarchatu i zwołanie soboru. Wymownym świadectwem soborowości jest takt, że w pracach przedsoborowego komitetu brali udział biskupi, kapłani, wykładowcy teologii i ludzie świeccy, którzy reprezentowali wszystkie ruchy reformatorskie Kościoła. Chociaż ta odnowicielska działalność została dramatycznie przerwana przez bolszewików, to jednak jej osiągnięcia stanowią punkt odniesienia w rozwiązywaniu problemów współczesnego prawosławia w Rosji.Pozycja Zaśnięcie Bogurodzicy w tradycji liturgicznej bizantyjsko-słowiańskiejGajek, Jan Sergiusz (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)Pozycja Rechtfertigung in dem katholisch/luterischen DialogNapiórkowski, Stanisław Celestyn (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)W dramacie podziału zachodniego chrześcijaństwa w XVI wieku miało udział wiele przyczyn. Wśród nich zależy wymienić zarówno te o charakterze wybitnie politycznym, ekonomicznym, jak i kulturowym i psychologicznym. Nie znaczy to wcale, iż ich „wyliczanie” obejmuje je wszystkie. Najważniejszy tekst Reformacji na temat usprawiedliwienia znajduje się w Konfesji Augsburskiej (Confessio Augustana). Należy w tym miejscu wspomnieć, iż pewna liczba polskojęzycznych przekładów już od kilku dobrych lat funkcjonuje z dużym pożytkiem w polskiej literaturze teologicznej oraz ekumenicznej (spośród nich najbardziej znany i ceniony jest przekład z języka łacińskiego dokonany już przed laty przez - wraz z objaśnieniami - pt. Wybrane Księgi Symboliczne Kościoła Ewangelicko-Augsbursgiego, wydane w Warszawie przez Wydawnictwo „Zwiastun” w 1980 roku). Tekst ten w wymienionym przekładzie brzmi po polsku następująco: „IV O usprawiedliwieniu Kościoły nasze nauczają także, iż ludzie nie mogą być usprawiedliwieni przed Bogiem własnymi siłami, zasługami lub uczynkami, lecz bywają usprawiedliwiani darmo dla Chrystusa przez wiarę, gdy wierzą, że są przyjęci do łaski i że grzechy są im odpuszczone dla Chrystusa, który swą śmiercią dał zadośćuczynienie za nasze grzechy. Tę wiarę Bóg poczytuje za sprawiedliwość przed swoim obliczem (Rzym. 3 i 4)” Refleksja nad tak ważnym dla obu Kościołów zagadnienie usprawiedliwienia podjęta w ostatnim czasie w środowisku polskim, w dodatku z luterańskimi studentami i profesorami Uniwersytetu w Oldenburgu (była to tzw. Studienreise na przełomie września i października 1998 r., która składała się z trzech zasadniczych etapów: Opole, Warszawa, Lublin), jest dobrym przykładem, iż z polską ekumenią nie jest wcale tak źle - jak sądzi się prawie powszechnie na Zachodzie Europy, gdzie publikacje w języku polskim są niejednokrotnie wprost uważane za coś „kuriozalnego” i bardzo mało naukowo wnoszącego. Fakt refleksji nad usprawiedliwieniem wywołał w czerwcu 1998 r. bardzo żywy odzew. Stało się tak z jednej strony w wyniku burzliwej i w sumie pozytywnej akceptacji wspólnego uzgodnienia dokonanego przez Światową Federację Luterańską, z drugiej strony zaś właściwie negatywnej jej oceny przez Watykan. Prace nad tym centralnym dla stosunków rzymskokatolicko-luterańskich zagadnieniem trwały kilka ładnych lat. Po ożywionej w sumie dyskusji i pracach teologicznych odpowiedź zaprezentowana przez stronę rzymskokatolicką spotkała się z bardzo negatywną oceną strony luterańskiej. Wyraźnie negatywna - w odczuciu wielu naszych przedstawicieli - ocena tego dokumentu spotęgowała wiele prac i wypowiedzi znanych teologów naszego Kościoła na ten temat. Dodatkowym walorem artykułu O. prof. S.C. Napiórkowskiego jest uwzględnienie wielu dialogów Kościoła rzyskokatolickiego i luterańskiego na ten temat. Stanowi to o dodatkowej wartości jego opracowania. Należy jeszcze dodać, że Autor sam uczestniczył kiedyś (w drugiej fazie dialogu) w oficjalnym dialogu doktrynalnym między obu wspomnianymi Kościołami. W takim wypadku jego fachowość w tym względzie - nie tylko jako teologa rzymskokatolickiego - nie ulega wątpliwości, podkreślając teologiczną i ekumeniczną kompetencję w tym względzie. W tym znaczeniu jego artykuł nabiera dodatkowego waloru.Pozycja Czy potrzebna jest nowa teologia ekumeniczna? Seminarium dyskusyjne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Lublin, 8 października 1998 rokuRejak, Sebastian (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)Pozycja „Zaćmienie Boga”Rejak, Sebastian (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)Pozycja Milczenie Boga w doświadczeniach żydowskich ofiar zagłady. Ku źródłom tradycji zwątpieniaWeiser, Piotr (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)Pozycja Il ministero ordinato nel dialogo cattolico-luteranoZembrzuski, Zbigniew (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)W doktrynalnym dialogu ekumenicznym podstawowym problemem jest przede wszystkim eklezjologia, w eklezjologii zaś fundamentalnymi zagadnieniami są uznanie pełni „kościelności” innych wspólnot chrześcijańskich oraz wzajemne uznanie urzędów kościelnych i sakramentów. Od 1967 r. katolicy i luteranie podjęli szczery dialog ekumeniczny, którego owocem są wspólnie przyjęte dokumenty końcowe: Ewangelia a Kościół (zwany „Raportem z Malty”, 1971); Wieczerza Pańska (1977); Drogi do wspólnoty’ (1980); Wszyscy pod jednym Chrystusem (o Konfesji Augsburskiej, 1980); Urząd duchowny w Kościele (1981); Marcin Luter - świadek Jezusa Chrystusa (w 500-lecie urodzin M. Lutra, 1983); Jedność przed nami. Modele, formy i etapy katolicko-luterańskiej wspólnoty kościelnej (1984); Kościół i usprawiedliwienie (1993). Na bazie niektórych powyższych dokumentów Autor artykułu ukazuje nie tylko złożoność i merytoryczne trudności dialogu, ale także i przede wszystkim zestawia osiągnięte już zbieżności i porozumienia. W końcowym bilansie dają się zauważyć istotne różnice, jakie dzielą katolików i luteran. Temat posługiwania (Amt, Dienst, Ministry, ministère, ministerium, ministero) ma w teologii szeroki zakres znaczeniowy, natomiast treść artykułu skupia się na kapłaństwie w jego potrójnym wymiarze: episkopatu, prezbiteratu i diakonatu. Najpierw zostały ukazane dokumenty dialogu katolicko-luterańskiego, które wyraźnie poruszają temat posługiwania w Kościele (I); następnie podstawy teologiczne posługiwania w Kościele (II), co stanowi podstawę analizy teologicznej przyjętych dokumentów (III i IV). Autor doszedł do następujących wniosków: 1. Posługiwanie (ministerium) kościelne katolicy i luteranie uznają za istotne dla Kościoła. Widoczne jest jednak przesunięcie akcentu z konieczności opartej na pochodzeniu ministerium od urzędu apostołów na konieczność, która wynika z samej struktury zbawienia dokonanego i ofiarowanego nam w Chrystusie. Posługiwanie apostołów traktowane jest jako pierwsza i wzorcowa forma urzędu. 2. Dialog pozwolił poszerzyć perspektywę rozważań o ważności, a tym samym uznawalności ministerium. Mimo to katolicy dla ważności ministerium nadal stawiają wymaganie ordynacji sakramentalnej dokonanej przez biskupa pozostającego w nieprzerwanej sukcesji historycznej. Luteranie do ważności ministerium wymagają poprawnego ustanowienia (ordynacji), nie uważają jednak, by konieczne były ustanowienie sakramentalne i ordynacja przez biskupa pozostającego w ważnej apostolskiej sukcesji urzędu. Według luteran istotniejsza jest zgodność tego ministerium z Ewangelią. 3. Uznaje się, że defectus sacramenti ordinis, postrzegany przez katolików w ministerium luterańskim, nie może być przezwyciężony ani przez sam konsensus teologiczny, ani przez jakąś deklarację wzajemnego uznania, lecz jedynie przez naprawienie tego, co stanowi defectus. Niemniej jednak interpretacja defectus w sensie niedoskonałości, a nie zupełnego braku, otwiera nową możliwość uznania stopniowego. 4. W odniesieniu do niezbywalnego i sakramentalnego charakteru ministerium dialog katolicko-luterański odnotował znaczące zbieżności w stanowiskach obu stron. Uzgodnienie nie tyle dotyczy pojęć, co samej rzeczywistości, którą te pojęcia (sakramentalność, niezbywalność) wyrażają. W kwestii sakramentalności święceń (ordynacji) różnica między teologią katolicką a luterańską dotyczy przede wszystkim terminologii sakramentu. Natomiast zbieżność dotyczy pojmowania samej rzeczywistości ordynacji, która w obu Kościołach dokonuje się przez nałożenie rąk i wezwanie Ducha Świętego. Charakter kapłański, zdaniem obu stron, może być interpretowany w sposób funkcjonalny, a nie w terminach ontologicznych. Różnica dotyczy jedynie akcentów w interpretacji. Katolicy rozumieją wymiar kapłańskiego ministerium w odniesieniu do kapłaństwa Chrystusa i ofiarniczego charakteru Eucharystii; luteranie natomiast akcentując kapłański wymiar ministerium, rozumieją go przeważnie w kontekście uniwersalnego kapłaństwa wiernych. 5. W strukturze urzędu kościelnego w miejsce triady: „episkopat-prezbiterat-diakonat" dialogujące strony wstawiają triadę: „ministerium lokalne-regionalne-uniwersalne” Wydaje się, że katolicy i luteranie inaczej pojmują tu fundamentalną jedność Kościoła. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że dla tradycji katolickiej Kościół lokalny realizuje się w diecezji zebranej wokół biskupa, a dla luteran wspólnotę lokalną oznacza parafia (zbór), której przypisuje się rysy episkopalne. 6. W dokumentach dialogu przyjmuje się zgodnie, że podmiotem sukcesji apostolskiej jest cały Kościół. Teologia katolicka przezwyciężyła jednostronną wizję sukcesji apostolskiej, skoncentrowanej wyłącznie na sukcesji w urzędzie (ministerium), i uznała priorytet nauki apostolskiej. Sukcesja ma formę dziedziczenia istotnych elementów Kościoła, czyli kanonu Pisma świętego, wyznania wiary i orzeczeń dogmatycznych niepodzielonego Kościoła.Pozycja „Religia i nadzieja”. Trzecia konferencja ekumeniczna poświęcona Chinom Stavanger, Norwegia 18-21 czerwca 1998 rokuGórka, Leonard (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)Pozycja Teologia ekumeniczna - teologią dialoguGórka, Leonard (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)Pozycja Versöhnung im trinitarischen Glauben? Zur römischen Klarstellung über den Ausgang des Heiligen GeistesHryniewicz, Wacław (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)Artykuł jest tekstem referatu ks. prof. Wacława Hryniewicza, kierownika Instytutu Ekumenicznego KUL, wygłoszonego 15 maja 1998 r. w Wiedniu podczas międzynarodowej i międzykonfesyjnej sesji naukowej „Pochodzenie Ducha Świętego” Jej organizatorem była znana wiedeńska fundacja „Pro Oriente” Filioque stanowi wielowiekowy obiekt teologicznej kontrowersji pomiędzy chrześcijaństwem wschodnim i zachodnim. W ostatnich latach stał się on jednak przedmiotem wspólnej refleksji ekumenicznej. Ostatni watykański dokument na temat pochodzenia Ducha Świętego może przyczynić się - zdaniem wiedeńskiego referenta - do opracowania naprawdę ekumenicznego rozwiązania tej wielowiekowej kontrowersji. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby Kościoły w dobie obecnej podjęły owocny dialog na temat pochodzenia Ducha Świętego w prawdziwie ekumenicznej perspektywie. Punkt wyjścia może stanowić konsens w odniesieniu do samego rozumienia dogmatycznej treści Symbolu nicejsko-konstantynopolitańskiego (I). Ks. W. Hryniewicz prezentuje następnie główną przeszkodę na drodze do pojednania w odniesieniu do dogmatu trynitarnego (II) oraz znaki teologicznego zamieszania (III), wyraża nadzieję na większą i wzajemną otwartość w ekumenicznym rozwiązaniu problemu Filioque (IV), postuluje przezwyciężenie wzajemnego poczucia wyższości (V), ukazuje potrzebę tzw. ridimensionamento (VI), przybliża teologię „Duch, który spoczywa na Synu” (VII), wskazuje drogę do pojednania obu tradycji teologicznych (VIII), opowiadając się w końcu za bardziej apofatycznym i doksologicznym mówieniem o Bogu (IX).Pozycja Perychoretyczne rozumienie człowiekaSorč, Ciril (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)The paper describes the Trinitarian dimension of the human person. The person has the traits of the three-person God, of God Father (giving), Son (accepting) and Holy Spirit (uniting). Man is included into the relations between the three Divine Persons in perichoretic giving, pervading and living together and is called to “continue” these relations in his community and environment. On the basis of the Trinitarian and perichoretic conception of the person it can be said that the person is a being of dialogue, conversing with God, with himself, with people and with creation. He is a creative, unique, community, free and liberating being as well as being of the future.Pozycja Ekumenizm na rozdrożu. Refleksje nad dokumentem „Ku wspólnemu rozumieniu i wizji Światowej Rady Kościołów”Leśniewska, Jadwiga (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)The new millennium and 50th anniversary of the World Council of Churches create a special space for thinking about ecumenism and the place of the WCC in it. The WCC prepared a policy document Towards a Common Understanding and Vision of the World Council of Churches to examine its self-understanding and to create the vision of the whole ecumenical movement. The authoress, following the WCC, asks many questions with reference to the present ecumenical situation: What do the churches today see as the present status of the one ecumenical movement and its future? How “one” is it? What are the visions or images that are functionally alive in the member churches when one says “ecumenism”? Are the visions and images the same in non-member churches? What is the basis for a “common calling” of the churches and their members to a “common vision”, and how “common” is it? Who is excluded? Is the WCC the natural framework and context of witness in fellowship for the member churches? If not, why not? The document wants to serve as an “ecumenical charter” for the 21st century but it does not speak in precise words about the vision of unity among Christians and about the ways to that unity. In opinion of the authoress this lack in the document makes it useless for contemporary ecumenism. The WCC will discuss this document during the 8th General Assembly in Harare (December 3-14, 1998). If she finds enough time and energy to fill the document with lacking ideas, it could really be an “ecumenical charter” for all Christians.Pozycja Europejskie zgromadzenia ekumeniczne od Bazylei do Grazu. Próba charakterystykiGórka, Leonard (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)Pozycja Chrystus ekumenicznym pojednaniem. Kolejna księga pamiątkowa dla ks. bpa prof. A. NossolaDziuba, Andrzej Franciszek (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)Pozycja Uroczystość nadania doktoratu honoris causa Jego Świątobliwości Bartholomeosowi I arcybiskupowi Konstantynopola i patriarsze ekumenicznemu przez Chrześcijańską Akademię Teologiczną ChAT, Warszawa, 16 października 1998 rokuLeśniewski, Krzysztof (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)Pozycja Dzień Judaizmu na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Lublin, 17 stycznia 1998 rokuDobrojer, Aleksander (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)Pozycja Obchody Tygodnia Powszechnej Modlitwy o Jedność Chrześcijan w Lublinie 18-25 stycznia 1998 rokuRejak, Sebastian (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)Pozycja Die verborgene Wirksamkeit des Heiligen Geistes. Ein Beitrag zur Theologie von Johannes CalvinJaskóła, Piotr (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)Wśród reformatorów - przedstawicieli tradycji reformowanej - takich jak Zwingli (1484-1531), Bucer (1491-1551), Bullinger (1504-1575) na pierwsze miejsce wybiła się niewątpliwie postać J. Kalwina (1509-1564). To on właśnie pozostawił potomnym usystematyzowane studium teologiczne, powszechnie znane pod łacińskim tytułem Institutio. Właściwie tylko Kalwinowi - wśród innych przedstawicieli szwajcarskiej Reformacji - udała się próba integracji problematyki pneumatologicznej w dziedzinie dogmatyki. H. Scholl, znany przedstawiciel strony rzymskokatolickiej, nazywa Kalwina „wybitną postacią Reformacji”, B. Warfield zaś określa go po prostu mianem „teologa Ducha Świętego” Oczywiście daje się słyszeć głosy, które zarzucają Kalwinowej nauce o Trójcy Świętej pewne tendencje modalizujące (w negatywnym tego słowa znaczeniu). Częstokroć ujawnia się to do tego stopnia, że pierwszy i drugi artykuł tak mocno eksponują pneumatologiczny punkt widzenia, iż „Duch Święty jako moc Boża zajmuje miejsce samej osoby Ducha Świętego” Autor artykułu swoją prezentację pneumatologii J. Kalwina redukuje do dwóch zasadniczych zagadnień pneumatologicznych. Po pierwsze podejmuje próbę ukazania „osoby Ducha Świętego w Trójcy Świętej” oraz - po drugie - stara się zaprezentować „osobę Ducha Świętego w ekonomii zbawienia” Jest to zamierzenie niewątpliwie niełatwe, bardzo ambitne z teologicznego punktu widzenia i wymaga gruntownej znajomości myśli tego wybitnego szwajcarskiego Reformatora. Oczywiście na korzyść Autora niniejszego artykułu przemawia fakt wieloletniego już zgłębiania teologicznej refleksji J. Kalwina, którego ukoronowaniem było jego kolokwium habilitacyjne na temat Spiritus Effector. Nauka Jana Kalwina o roli Ducha Świętego w misterium zbawienia. Studium dogmatyczno-ekumeniczne (27 III 1995 r.). Studium to zostało opublikowane w 1994 roku przez opolskie Wydawnictwo Świętego Krzyża i spotkało się z bardzo pozytywną oceną również strony konfesyjnej; nie tylko rzymskokatolickiej. Tym samym polski Autor należy do nielicznych doskonałych znawców teologii J. Kalwina w Europie. Ks. prof, dr hab. Piotr Jaskóła kończy swój artykuł wyakcentowaniem istotnych wniosków, dotyczących Kalwinowej nauki o Duchu Świętym. Należy za Nim podkreślić, iż nauka nie zawsze jest konsekwentnie spójna i nie zawsze wystarczająco klarowna, jasna i zrozumiała.Pozycja Działalność naukowa Instytutu Ekumenicznego KUL w roku 1997Koza, Stanisław Józef (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)Pozycja Pięćdziesięciolecie Światowej Rady Kościołów. Piąte Międzyuczelniane Sympozjum Ekumeniczne Warszawa, 23 kwietnia 1998 rokuGrzesiak, Krzysztof (Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999)