Teologia „Braku”. O jednym wierszu Emily Dickinson

Abstract

Tekst Emily Dickinson napisany około 1865 roku stawia w swym środku pojęcie Braku, przy czym rozróżnia co najmniej dwie jego kategorie. Jest brak „pomniejszy” (minor), który konfiguruje się i określa nie tyle sam w sobie, co dzięki „brakowi” innego rodzaju, takiemu, który jest tak rozległy i dokuczliwy, że można go określić mianem braku „wszystkiego”. „Wszystkiego Brak” nazywa doświadczenie Boga jako niekończącego się oscylowania form pozbawionych możliwości zakrzepnięcia w jednej stałej postaci. Bóg byłby więc tym, co uniemożliwia unieruchomienie przedmiotu, nazwy, znaczenia. Bóg jest wewnętrznym niepokojem właściwym byciu. To przeświadczenie o Bogu jako formie radykalnego, fundującego niepokoju pozwala nam odsłonić istotny sens doświadczenia religijnego jako NIC-ującego formalne reguły i praktyki religijności. Ta nie(obecność) strzegąca naszej nadziei jest jednocześnie formą uwolnienia Boga od ściśle ludzkich pragnień i ambicji: Bóg rezygnuje z pojawienia się, bowiem byłoby ono nieuchronnie wyrazem uznania ludzkich kategorii obecności/nieobecności, aktywności/bierności. Jednocześnie pozwala to na wyprowadzenie konsekwencji dotyczących porządku społecznego: Bóg jako „Wszystkiego Brak” broni jednostki, nie broniąc stworzonego przez kolektyw owych jednostek sposobu urządzenia świata.Dickinson’s text, from which we depart in this essay was written around 1865, centers on the notion of „Missing” distinguishing between its two varieties. One of them, missing minor Things, seems to be constituted not by itself but in reference to a much larger and dramatic kind which Dickinson calls Missing All. As we try to demonstrate, Missing All names the experience of God as an uninterrupted oscillation of forms never allowed to coagulate and freeze in a solid identity. God appears to be the power which destabilizes things, names, and meanings, in brief: God is an inner anxiety pulsating within being. The thesis of God’s destabilizing power allows one to approach religious experience in a form which shows limitations of accepted rituals of religious practices. This strange non(presence) of God who chooses to withdraw from man’s world, to „miss” from it, liberates Him from the confines of the usually dychotomic human categories such as presence/absence or activity/passivity and also allows for the projection of God’s message upon the stage of social processes. God as Missing All defends a human individual without however endorsing the ordering of the world established by the collective social and ideological operations.