Kultura-Media-Teologia, 2016, nr 26
Stały URI dla kolekcjihttps://theo-logos.pl/handle/123456789/36140
Przeglądaj
Ostatnie zgłoszenia
Pozycja Droga do Absolutu przez nicość w twórczości Emila CioranaWieczorek, Bartosz (Wydział Teologiczny UKSW w Warszawie, 2016)W artykule poddane zostały analizie poglądy rumuńskiego myśliciela Emila Ciorana związane z problemem istnienia i poznania Absolutu. Cioran bardzo dużo uwagi poświęcał już od pierwszych swoich prac problematyce Boga, widząc w niej sprawę kluczową dla ludzkiej egzystencji. W artykule zestawiono jego drogę do Absolutu poprzez nicość, negację wszelkich określeń Absolutu z teologią negatywną, reprezentowaną w chrześcijaństwie przez Dionizego Areopagitę, Mistrza Eckharta i Mikołaja z Kuzy. Dla autorów tych najwyższą formą poznania Boga jest niewiedza. Podobny schemat rozważań o Bogu odnajdziemy u Ciorana, choć odżegnuje się on od wiary w Boga. Wykorzystuje zaś metodę teologii negatywnej, aby pokazać, iż pojęcie Boga i nicości są synonimami. Bóg wykracza bowiem poza wszelkie ludzkie kategorie poznawcze. W artykule przedstawiona jest teza, iż postawa Ciorana oscylowała między dwoma skrajnościami, raz zdaje się skłaniać do tezy, iż poprzez nicość dochodzimy do Absolutu, raz bliżej mu do stwierdzenia, iż ostatecznie dążąc do Absolutu odkrywamy nicość.Pozycja Rozsypujące się słowa. Augustyn, Bernhard i pytania o postliteraturęKaszowska-Wandor, Barbara (Wydział Teologiczny UKSW w Warszawie, 2016)Przedmiotem artykułu jest znaczący nurt współczesnej literatury, który można opisać jako „antyliteraturę” lub „postliteraturę”. Jego cechą wyróżniającą jest radykalne zakwestionowanie sensu właściwego literaturze pisania. Dzieła tego typu programowo odwołują się do twórczości Thomasa Bernharda. W artykule zostaje postawione pytanie o ideę, jaka kryje się za negatywnymi gestami, które prowadzą m.in. do podważenia obecnego w dziele autorskiego głosu. Autor artykułu stawia tezę, że dla właściwego odczytania owych dzieł koniecznie jest umieszczenie ich w szerszym kontekście filozoficznej i teologicznej tradycji kwestionowania wartości literatury. Przywołane zostaje przy tym łacińskie pojęcie figmentum, które nieoczekiwanie okazuje się przydatne w interpretacji najnowszych tekstów literackich. Tezę ilustrują odwołania do powieści László Krasznahorkaia i Grega Baxtera.Pozycja Głębokie szczeliny doczesności. Andrzej Stasiuk wobec śmierciKrakowiak, Małgorzata (Wydział Teologiczny UKSW w Warszawie, 2016)Andrzej Stasiuk należy do autorów zainteresowanych problematyką śmierci. Oscyluje w swoich tekstach pomiędzy fascynacją i bezradnością wobec niej. Eksplorowanie tematu śmierci wpisuje się w szerszy kontekst – pragnienie doświadczenia całości bytu. Stasiuk werbalizuje te zainteresowania dwutorowo: w prozie osobistej i w fikcjonalnych zapośredniczeniach. W nieoczekiwanych epizodach epifanijnych (np. opis wychodka z Dukli) rysuje się „podprogowa” świadomość transcendencji. Bardzo często uwidacznia się żądanie naiwnej empirii. Bohaterowie Stasiuka poprzez obserwacje, podglądanie i eksperymentowanie dążą do reifikacji śmierci, podlegających jej istot i samego człowieka. Nie uzyskują jednak odpowiedzi na pytania ani o istotę śmierci, ani o „drugą stronę”, ponieważ popełniają błąd logiczny u podstaw którego tkwi negacja transcendencji, której nie będzie we fragmentach odautorskich, albowiem pisarz deklaruje się jako „natura religijna”. Bohaterowie Stasiuka (i on sam) zaglądają w głębokie szczeliny doczesności, by poczuć „zapach Boga” (R. Przybylski, Et in Arkadia ego). Wiedzą (z kultury), że powinien być tam wyczuwalny, ale nie są zdolni go odczuć.Pozycja Zwycięstwo nad dojmującą samotnością. Herling-Grudziński wobec tajemnicy samobójstwaDębska-Kossakowska, Aleksandra (Wydział Teologiczny UKSW w Warszawie, 2016)W artykule podjęty zostaje problem samobójstwa w twórczości Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Autorka odwołuje się do zapisów z Dziennika pisanego nocą, biograficznych faktów, do których pisarz powraca, ale przede wszystkim do literackiej kreacji Szczyt lata. Opowieść rzymska, aby zrekonstruować drogę pisarza do zbliżenia się do tajemnicy sytuacji granicznej, „kiedy – jak sam to wyraził – poraża niemota wszechświata”, „wtrącając ludzkie serca w nieodwracalny gąszcz ciemności”. Bohaterowie tegoż utworu, ale przecież i wielu innych często pozostają w mocy otchłani. W tej sytuacji – kiedy „gęstnieją do maksimum zasłony skrywające Boga” – bohater i zarazem narrator Szczytu lata odnosi jednak zwycięstwo nad dojmującą pustką i samotnością.Pozycja „Faust” Goethego jako tragedia rozwoju nowoczesnościw ujęciu M. BermanaKazimierczuk, Michał (Wydział Teologiczny UKSW w Warszawie, 2016)Marshall Berman jest amerykańskim filozofem, zajmującym się problematyką nowoczesności. Inspirowany marksizmem badacz, śledzi przemiany nowoczesnego ducha w nowożytnej historii. Według Bermana tragedia Goethego zajmuje wyjątkowe miejsce w literaturze europejskiej. Wynika to z tego, że zdaniem autora The Politics of Authencity, w losach Fausta, ogniskują się modernizacyjne dylematy rozwoju jednostki i społeczeństwa na przełomie XIX wieku. W swoim nowatorskim odczytaniu XIX wiecznej tragedii Goethego, traktuje proces samopoznania głównego bohatera, jako kompozyt trzech stadiów. Kulminacją duchowego rozwoju Fausta jest etap, który Berman określa mianem „dewelopera”, rozgrywający się w drugiej części tragedii. Berman wychodzi poza kanoniczną drogę interpretacji Fausta w kluczu romansu głównego bohatera z Małgorzatą, porzuca także teologiczną ścieżkę interpretacji dramatu Goethego. Diabelski pakt zawarty miedzy Faustem a Mefistofelesem jest nowym manifestem sprzymierzenia się ludzkich marzeń o pełni i mrocznymi potęgami postępu technicznego.Pozycja Spotkania pod Krzyżem. O myśli postsekularnej w badaniach nad literaturą nowoczesnąDrzewiecka, Ewelina (Wydział Teologiczny UKSW w Warszawie, 2016)Celem artykułu jest wykazanie potencjału myśli postsekularnej w badaniach nad literaturą nowoczesną na podstawie dwóch utworów bułgarskich, różnych pod względem formy oraz czasu powstania, lecz sygnujących ramy okresu międzywojennego: opowiadania Konstantina Weliczkowa Юда (Judasz, 1911) oraz dramatu Iwana Grozewa Съдний ден (Dzień Sądu, 1939-1940). Analiza koncentruje się wokół kryptoteologii pisarzy, dekonstruowanej w oparciu o sensy ewokowane przez wydarzenie Ukrzyżowania i w tym kontekście – los Zdrajcy.Pozycja „– Są znaki na niebie/ – Tak, prawie same spacje”. S@crum ponowoczesne w najnowszej literaturze polskiejBodzioch-Bryła, Bogusława (2016)Najnowsza poezja nadzwyczaj często sięga po sferę sacrum, robi to jednak w nietypowy, odważny sposób. Wiersze T. Pióry, K. Niklasińskiego, B. Sadulskiego, J. Bargielskiej, P. Sarny, R. Honeta, J. Kapeli, J. Stefko i wielu innych poetów XX (i XXI wieku) pełne są odwołań do sfery sacrum. Wśród celów, jakie przypuszczalnie każą artystom sięgać po elementy związane z sacrum i umieszczać je w ponowoczesnym, pozornie niedostosowanym semantycznie i stylistycznie kontekście, wskazać można m.in. próbę wyrwania literackiego dialogu z transcendencją z ram form skostniałych stylistycznie oraz odpowiedniego wyjaskrawienia owej skostniałości. Strategię taką można jednocześnie postrzegać jako usiłowanie mające na celu zastąpić (wyeliminować przez zgorszenie) odbiorców przywiązanych do norm tradycyjnych nowym typem odbiorcy, którego nie jest w stanie zrazić łamanie społecznego tabu.