Il ministero ordinato nel dialogo cattolico-luterano

Abstract

W doktrynalnym dialogu ekumenicznym podstawowym problemem jest przede wszystkim eklezjologia, w eklezjologii zaś fundamentalnymi zagadnieniami są uznanie pełni „kościelności” innych wspólnot chrześcijańskich oraz wzajemne uznanie urzędów kościelnych i sakramentów. Od 1967 r. katolicy i luteranie podjęli szczery dialog ekumeniczny, którego owocem są wspólnie przyjęte dokumenty końcowe: Ewangelia a Kościół (zwany „Raportem z Malty”, 1971); Wieczerza Pańska (1977); Drogi do wspólnoty’ (1980); Wszyscy pod jednym Chrystusem (o Konfesji Augsburskiej, 1980); Urząd duchowny w Kościele (1981); Marcin Luter - świadek Jezusa Chrystusa (w 500-lecie urodzin M. Lutra, 1983); Jedność przed nami. Modele, formy i etapy katolicko-luterańskiej wspólnoty kościelnej (1984); Kościół i usprawiedliwienie (1993). Na bazie niektórych powyższych dokumentów Autor artykułu ukazuje nie tylko złożoność i merytoryczne trudności dialogu, ale także i przede wszystkim zestawia osiągnięte już zbieżności i porozumienia. W końcowym bilansie dają się zauważyć istotne różnice, jakie dzielą katolików i luteran. Temat posługiwania (Amt, Dienst, Ministry, ministère, ministerium, ministero) ma w teologii szeroki zakres znaczeniowy, natomiast treść artykułu skupia się na kapłaństwie w jego potrójnym wymiarze: episkopatu, prezbiteratu i diakonatu. Najpierw zostały ukazane dokumenty dialogu katolicko-luterańskiego, które wyraźnie poruszają temat posługiwania w Kościele (I); następnie podstawy teologiczne posługiwania w Kościele (II), co stanowi podstawę analizy teologicznej przyjętych dokumentów (III i IV). Autor doszedł do następujących wniosków: 1. Posługiwanie (ministerium) kościelne katolicy i luteranie uznają za istotne dla Kościoła. Widoczne jest jednak przesunięcie akcentu z konieczności opartej na pochodzeniu ministerium od urzędu apostołów na konieczność, która wynika z samej struktury zbawienia dokonanego i ofiarowanego nam w Chrystusie. Posługiwanie apostołów traktowane jest jako pierwsza i wzorcowa forma urzędu. 2. Dialog pozwolił poszerzyć perspektywę rozważań o ważności, a tym samym uznawalności ministerium. Mimo to katolicy dla ważności ministerium nadal stawiają wymaganie ordynacji sakramentalnej dokonanej przez biskupa pozostającego w nieprzerwanej sukcesji historycznej. Luteranie do ważności ministerium wymagają poprawnego ustanowienia (ordynacji), nie uważają jednak, by konieczne były ustanowienie sakramentalne i ordynacja przez biskupa pozostającego w ważnej apostolskiej sukcesji urzędu. Według luteran istotniejsza jest zgodność tego ministerium z Ewangelią. 3. Uznaje się, że defectus sacramenti ordinis, postrzegany przez katolików w ministerium luterańskim, nie może być przezwyciężony ani przez sam konsensus teologiczny, ani przez jakąś deklarację wzajemnego uznania, lecz jedynie przez naprawienie tego, co stanowi defectus. Niemniej jednak interpretacja defectus w sensie niedoskonałości, a nie zupełnego braku, otwiera nową możliwość uznania stopniowego. 4. W odniesieniu do niezbywalnego i sakramentalnego charakteru ministerium dialog katolicko-luterański odnotował znaczące zbieżności w stanowiskach obu stron. Uzgodnienie nie tyle dotyczy pojęć, co samej rzeczywistości, którą te pojęcia (sakramentalność, niezbywalność) wyrażają. W kwestii sakramentalności święceń (ordynacji) różnica między teologią katolicką a luterańską dotyczy przede wszystkim terminologii sakramentu. Natomiast zbieżność dotyczy pojmowania samej rzeczywistości ordynacji, która w obu Kościołach dokonuje się przez nałożenie rąk i wezwanie Ducha Świętego. Charakter kapłański, zdaniem obu stron, może być interpretowany w sposób funkcjonalny, a nie w terminach ontologicznych. Różnica dotyczy jedynie akcentów w interpretacji. Katolicy rozumieją wymiar kapłańskiego ministerium w odniesieniu do kapłaństwa Chrystusa i ofiarniczego charakteru Eucharystii; luteranie natomiast akcentując kapłański wymiar ministerium, rozumieją go przeważnie w kontekście uniwersalnego kapłaństwa wiernych. 5. W strukturze urzędu kościelnego w miejsce triady: „episkopat-prezbiterat-diakonat" dialogujące strony wstawiają triadę: „ministerium lokalne-regionalne-uniwersalne” Wydaje się, że katolicy i luteranie inaczej pojmują tu fundamentalną jedność Kościoła. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że dla tradycji katolickiej Kościół lokalny realizuje się w diecezji zebranej wokół biskupa, a dla luteran wspólnotę lokalną oznacza parafia (zbór), której przypisuje się rysy episkopalne. 6. W dokumentach dialogu przyjmuje się zgodnie, że podmiotem sukcesji apostolskiej jest cały Kościół. Teologia katolicka przezwyciężyła jednostronną wizję sukcesji apostolskiej, skoncentrowanej wyłącznie na sukcesji w urzędzie (ministerium), i uznała priorytet nauki apostolskiej. Sukcesja ma formę dziedziczenia istotnych elementów Kościoła, czyli kanonu Pisma świętego, wyznania wiary i orzeczeń dogmatycznych niepodzielonego Kościoła.