I fondamenti storici dell’„ermeneutica veritativa” secondo Gaspare Mura

Abstract

We współczesnym kontekście kulturowym, w którym przeważają zagadnienia hermeneutyczne chcące zdominować cały obszar filozofii, G. Mura poświęcił swe badania dowartościowaniu form historycznych hermeneutyki. Twierdzi on, iż obok dominującej tzw. hermeneutyki nihilistycznej (podkreślającej tezę, że prawda nie istnieje, istnieją tylko interpretacje, oraz że hermeneutyka ma zastąpić metafizykę identyfikując prawdę z interpretacją subiektywną, jak twierdził Nietzsche), jest możliwa hermeneutyka werytatywna. Zajmuje się ona odtworzeniem historycznych momentów fundatywnych hermeneutyki filozoficznej i wyłanianiem jej kluczowych reprezentantów. Jej zadaniem jest dotarcie do prawdziwej istoty hermeneutyki filozoficznej, czyli do prawdy obiektywnej. Celem tego artykułu jest ukazanie, na podstawie twórczości G. Mury, niezbędnych elementów potrzebnych do zrozumienia w jaki sposób hermeneutyka może zabezpieczyć fundamentalną przestrzeń, w której na nowo może być przyjęte, zrozumiane i odbudowane zagadnienie prawdy i funkcji metafizyki. Zadanie to wymaga historycznego przedstawienia poglądów autorów, którzy ukazywali prawdziwą naturę hermeneutyki. W syntetycznym przedstawieniu genezy i etymologii hermeneutyki werytatywnej (ze zwróceniem szczególnej uwagi na osiągnięcia egzegezy żydowsko-chrześcijańskiej, myśl św. Augustyna i św. Tomasza z Akwinu) wydobyto pryncypia interpretacji i rozumienia, co prowadzi do twierdzenia, że hermeneutyka filozoficzna posiada w sobie niezbywalną intencjonalność werytatywną, która stanowi o jej prawdziwej naturze, a która z zasady nie może być przeciwstawiona prawdzie metafizycznej. G. Mura, analizując historię filozofii, a w niej szczegółowe zagadnienia hermeneutyki (np. relacja między prawdą a historią, niezbywalny składnik subiektywny zrozumienia i interpretacji, skończoność i czasowość natury ludzkiej, objawieniowy charakter prawdy, dynamiczny wymiar bytu) zdołał stworzyć tzw. hermeneutykę werytatywną, która składa się, według niego, z trzech zasadniczych elementów. Pierwszy z nich to wymiar ajdetyczny, który w procesie poznawczym dowartościowuje aspekt spekulatywny. Drugim jest aspekt ontologiczno-egzystencjalny podkreślający zaangażowanie podmiotu i przedmiotu w procesie poznawczym, który nie może być tylko pasywną rejestracją fenomenów. Kolejny to element metodologiczny. W zdolności uchwycenia tych trzech momentów i sprawności ich zastosowania w werytatywnym procesie interpretacji, zarówno tekstu pisanego jak i w poprawnym odczytywaniu innych wytworów umysłu ludzkiego, leży fundament hermeneutyki werytatywnej, alternatywnej względem hermeneutyki nihilistycznej. Współcześnie kwestia hermeneutyczna zajmuje centralne miejsce nie tylko w odtworzeniu filozofii hermeneutycznej (zatroskanej o dotarcie do prawdy), ale nade wszystko, zgodnie z intencją Jana Pawła II (zawartą w encyklice Fides et ratio 73), jest centralną w procesie przywracania relacji między teologią i filozofią. Hermeneutyka filozoficzna ukierunkowana na poznanie prawdy obiektywnej staje się fundamentalnym komponentem metafizyki i zajmuje centralne miejsce w budowaniu nowych relacji między filozofią i teologią (zwłaszcza na polu egzegezy biblijnej, teologii dogmatycznej i fundamentalnej), od której coraz częściej wymaga się wchodzenia w bezpośrednie relacje z historyczną kulturą człowieka.