„On jeden nieśmiertelny, prosty i boski” – romantyczna symbolika krzyża w Renesansowym psałterzu Karola Wojtyły

Abstract

The cross is one of the most important motifs in Karol Wojtyla’s poems and in his latter papal teaching. The article analyses the symbolism of the cross present in the sonnets included in The Renaissance psalter by Karol Wojtyła from a romantic perspective. The influence of Zygmunt Krasiński and Cyprian Norwid whose works provided inspiration for Wojtyla is of particular importance here. The author of The Renaissance psalter appreciated The Un-Divine Comedy, Irydion and Promethidion, together with The New Middle Ages of Nikolai Berdyaev – those youthful reading experiences left a clear trace in his sonnets, which is noticeable in the symbolism of the cross, among other things. Krasinski’s ideas are echoed particularly distinctively in the last sonnet that shows the dialogue of three columns among the ruins of the ancient world, even though the word ‘cross’ has not been used at all. As for Promethidion, Wojtyła borrowed the idea of the cross from it as the principle of unity of the world – the cross which enables the unification of a pagan and Christian culture, a gothic and renaissance element.

Krzyż jest jednym z najważniejszych motywów twórczości poetyckiej Karola Wojtyły i papieskiego nauczania. Artykuł analizuje symbolikę krzyża obecną w sonetach wchodzących w skład Renesansowego psałterza Karola Wojtyły w perspektywie romantycznej. Szczególnie istotne są tu inspiracje Wojtyły twórczością Zygmunta Krasińskiego i Cypriana Norwida. Autor znał Nie-Boską komedię, Irydiona oraz Promethidion, a także Nowe Średniowiecze Mikołaja Bierdiajewa – te młodzieńcze doświadczenia lekturowe pozostawiły wyraźny ślad w analizowanych sonetach, widoczny między innymi w symbolice krzyża. Idee Krasińskiego pobrzmiewają szczególnie wyraźnie w ostatnim sonecie, ukazującym dialog trzech kolumn pośród ruin starożytnego świata, mimo że wyraz „krzyż” nie został tam w ogóle użyty. Z Promethidiona z kolei Wojtyła zaczerpnął ideę krzyża jako zasady jedności świata – krzyża, który umożliwia zespolenie w jedno żywiołu pogańskiego i chrześcijańskiego, pierwiastka gotyckiego i renesansowego.