Dom i Świątynia Jerozolimska jako dwa archetypy chrześcijańskiej architektury sakralnej

Abstract

Dla większości religii znakiem boskiej obecności, sacrum, jest świątynia. Budynki świątynne poprzez swoją formę, układ funkcjonalno-przestrzenny, usytuowanie czy wystrój, od samego początku niosły wiele symbolicznych znaczeń i komunikowały transcendentalne skojarzenia. Świątynia jest także podstawowym przejawem architektury sakralnej, której rozwój wiązał się ze złożonymi przemianami na wielu płaszczyznach. Chrześcijańska architektura sakralna posiada dwa archetypy, których cechy wspólne, w połączeniu z myślą teologiczną zawartą w tekstach biblijnych i patrystycznych oraz czynnikami historycznymi, doprowadziły do wyewoluowania kolejnych form świątynnych budynków. Pierwszym z nich jest dom mieszkalny, a drugim Świątynia Jerozolimska. To właśnie one leżą u źródeł rozwoju chrześcijańskiej architektury sakralnej. Tekst artykułu, odnosząc się do obydwu archetypów, przedstawia genezę świątyni chrześcijańskiej oraz sygnalizuje jej pierwsze formy, którymi były domus ecclesiae, a także domy modlitwy – pierwsze wolno stojące, autonomiczne budynki kościelne. Tekst stanowi jednocześnie przyczynek do dalszych, pogłębionych badań w tej tematyce.

For most religions, the sign of the divine presence, the sacred, is the temple. Temple buildings, through their form, functional and spatial arrangement, location or design, from the very beginning carried many symbolic meanings and communicated transcendental associations. The temple is also the basic manifestation of sacred architecture, the development of which was associated with complex transformations on many levels. Christian sacred architecture has two archetypes, whose common features combined with theological thought contained in biblical and patristic texts and historical factors have led to the evolution of subsequent forms of temple buildings. The first is a residential house and the second is the Jerusalem Temple. They are at the root of the development of Christian religious architecture. The text of the article, referring to both archetypes, presents the genesis of the Christian temple and indicates its first forms, which were domus ecclesiae, as well as houses of prayer ‒ the first free-standing, autonomous church buildings. The text is also a contribution to further, in-depth research on this subject.