Teologickomorálna interpretácia koncepcie zodpovedného rodičovstva vo svetle učenia magistéria Cirkvi

Abstract

At the threshold of tertio millennio, signs of anti-civilization, which is not positively inclined towards life in the area of parenthood, may be observed, while these signa temporis represent a moral challenge for Christians. It is an issue of a moral activity of man called to a communion with God in the light of divine principles and norms, and man ought to freely apply them in the realm of responsible parenthood. From the point of view of moral theology, the anthropological understanding of the human person is introduced in the context of theology of creation, the incarnation and redemption, where the aspect of the New Covenant made by God with man presides. The moral category of responsibility illuminates the significance of actualization of the human freedom towards good, which is human life, thus, it shows respect for the dignity of the human person whom God calls to a responsible transmission of life. The content of the term responsible parenthood is presented in the spirit of the perspective of the gift of the self performed in the conjugal union of love which is open to procreation.

Signa temporis jednoznacznie wskazują na dywergencję pomiędzy seksualnością, małżeństwem, rodziną i rodzicielstwem, przy czym dywergencja ta jest konsekwencją głębszych przyczyn, trwających w społeczeństwie już od kilku dziesięcioleci. W czasach różnie rozumianego pluralizmu wolności poglądów niełatwo rodzicom podjąć decyzję i postępować moralnie w duchu prawa naturalnego lex naturalis, istotowo wpisanego w duszę każdego człowieka. Chrześcijańscy rodzice są bowiem powołani do urzeczywistniania biblijnego imperatywu moralnego miłości Boga, siebie samego i bliźniego, czyli opierając się na biblijnym normatywnym fundamencie są powołani do bardziej wzniosłej postawy niż respektowanie naturalnego wymiaru moralności. W świecie obecnym jednak jako przeciwieństwo cywilizacji miłości stawia się antycywilizację (głoszącą o sobie, że jest humanistyczna, jednak ten humanizm często jest humanizmem bez homo), która jest zupełnym zaprzeczeniem wielkiej (i nadprzyrodzonej) godności i wzniosłości małżeństwa i rodziny. Patrząc na problematykę odpowiedzialnego rodzicielstwa w kontekście teologii stworzenia można powiedzieć, że godność osoby ludzkiej (małżonków jak również nowego życia osobowego) polega na tym, że człowiek jest stworzony na obraz Boży (por. Rdz 1, 26). Jednakże Bóg stworzył człowieka jako mężczyznę i kobietę (por. Rdz 1, 27), ponieważ nie jest dobrze, by człowiek był sam, i w ten sposób Bóg w swoim dziele stworzenia wskazał na dialogalną strukturę człowieka. W tym biblijnym i zarazem antropologicznym ujęciu ukryta jest prawda o komplementarności osób ludzkich – mężczyzny i kobiety, których Bóg powołuje do wzajemnego uzupełniania się i obdarowywania poprzez sakrament małżeństwa. Integralna wizja antropologiczna rzuca światło na duchowo-cielesną jedność osoby ludzkiej – człowiek jako duch ucieleśniony, czyli dusza, która się wyraża poprzez ciało, i ciało formowane przez nieśmiertelnego ducha, powołany jest do miłości w tej właśnie swojej zjednoczonej całości. Miłość obejmuje również ciało ludzkie, a ciało uczestniczy w miłości duchowej. Teologicznomoralne rozumienie terminu „odpowiedzialność” (w życiu osoby ludzkiej) oznacza o wiele więcej niż tylko moralne zobowiązanie lub obowiązek wynikający z prawa moralnego. Odpowiedzialność jest bowiem ściśle i wewnętrznie złączona z wolnością istoty ludzkiej, która (w ramach odpowiedzialnego rozróżniania) jest powołana przez Boga (w tym przypadku) do prokreacji w duchu teologicznej koncepcji odpowiedzialnego rodzicielstwa. Być odpowiedzialnym – znaczy być wewnętrznie głęboko przygotowanym do wykorzystania możliwości, jakie przynosi życie, dla realizacji większego dobra; poza tym patrząc obiektywnie – życie ludzkie jawi się jako dobro. Odpowiedzialność oznacza wybieranie z możliwości tych najlepszych (i tylko dobrych), mając na uwadze nie tylko relację do siebie, ale również do obiektywnego porządku moralnego oraz do prawdziwych wartości. Bóg nigdy nie stawia człowieka w takiej sytuacji, w której musiałby wybrać zło, lub w sytuacji, w której nie miałby możliwości wolnego wyboru dobra, ponieważ w taki sposób zabrałby człowiekowi jego wolność i godność, którymi sam go obdarzył. Istoty odpowiedzialnego rodzicielstwa należy się dopatrywać w ścisłym wewnętrznym powiązaniu tego rodzicielstwa z małżeństwem w kontekście jego zasadniczego posłannictwa, które łączy się z osobowym zjednoczeniem małżonków w perspektywie bezinteresownego osobowego daru mężczyzny i kobiety. Teologiczne ujęcie problemu, uwzględniające konkretne aspekty odpowiedzialnego rodzicielstwa, opiera się na prawdziwej antropologii biblijnej, na integralnym rozumieniu miłości małżeńskiej i sakramentalnym przymierzu małżonków, jak również na harmonijnym połączeniu naturalnego i nadprzyrodzonego wymiaru kategorii odpowiedzialności i kategorii bezinteresownego daru osobowego. Złożoność problematyki wynika z rozwarstwienia i wzajemnego połączenia aktualizowanych zdolności i wymiarów życia osoby ludzkiej, która chce powołać do życia nową osobę ludzką. Samo odpowiedzialne rodzicielstwo bezpośrednio wprost dotyka tego momentu, w którym mężczyzna i kobieta, łącząc się z sobą w jedno ciało, mogą stać się rodzicami. W sensie szerszym więc odpowiedzialne rodzicielstwo oznacza długotrwałą zasadniczą postawę odpowiedzialności małżonków wobec potencjalności rodzicielskiej, do której dochodzi w świętym i godziwym akcie wzajemnego obdarowania się małżonków, który jest przejawem aspektu osobowego zjednoczenia i prokreacji. Bezinteresowny dar osoby przynosi człowiekowi osobową odpowiedzialność za dar nowego życia, czyli communio personarum nie ogranicza się wyłącznie do wzajemnego osobowego darowania siebie samych, lecz otwiera się także na bezinteresowne darowanie życia, na powołanie do życia nowej, niepowtarzalnej i przez Boga chcianej osoby ludzkiej.