Opportunities for Catholicism in the Transformations in Post-Communist Society in Poland

Abstract

Po upadku komunizmu Polska przeprowadza reformy, które mają ją doprowadzić do Unii Europejskiej. Po PRL-u odziedziczyła szereg negatywnych zjawisk i postaw społecznych, takich jak postawy roszczeniowe, brak poszanowania dla prawa i instytucji państwowych, brak etosu pracy. Do tego doszły niekorzystne zjawiska związane z dokonującymi się gwałtownymi przemianami gospodarczymi i ustrojowymi: upowszechnianie się postaw skrajnie liberalistycznych wśród elit, brak tradycji i zasad w prowadzeniu interesów, związane z mieszaniem się sfer polityki i gospodarki, korupcja i nepotyzm. Kościół w początkowym okresie zaangażował się czynnie w przemiany polityczne dokonujące się w kraju, co spowodowało spadek jego autorytetu, szczególnie że nieudolni prawicowi politycy często nadużywali symboli religijnych. Od roku 1993 Kościół stopniowo wycofuje się z życia politycznego, koncentrując się na działalności duszpasterskiej i przezwyciężaniu niekorzystnych zjawisk, jakie niesie ze sobą kształtowanie się nowoczesnego społeczeństwa pluralistycznego. Wśród najważniejszych tendencji, jakim musi stawić czoło Kościół, jest pojawianie się nowych systemów objaśniania rzeczywistości, konkurujących z katolicką wizją świata, co prowadzi często do relatywizacji prawdy i do deprecjonowania sfery sacrum. Wśród części katolików pojawia się tendencja do wybiórczego odbioru treści religijnych; „dopasowują” zasady wiary do własnych potrzeb, co często wypacza sens nauki Chrystusa. Duży wpływ na tę wybiórczość mają: słabość polskiego katolicyzmu „ludowego”, jego powierzchowność i silne związki z polityką. W okresie przemian katolicyzm polski ma jednak niepowtarzalną szansę uratowania własnego dziedzictwa. Dzięki doświadczeniom Kościoła w Europie Zachodniej zna mogące się pojawić zagrożenia i może wychodzić naprzeciw szansom na umacnianie swoich wpływów. Aby to było możliwe, konieczna jest jednak, przy wyraźnym określeniu pryncypiów, zmiana sposobów ewangelizacji i wykorzystanie nowych metod komunikacji społecznej. Trzeba przeanalizować powody, dla których wierni opuszczają Kościół. Trzeba działać nie metodą odgórnych, politycznych czy prawnych nacisków, ale przez przykład. Aby to było możliwe, wielu duszpasterzy musi „pogodzić się” z nowym społeczeństwem i z pokorą przyjmować warunki, w jakich realizują swoje posłannictwo. Wskazane jest włączanie się hierarchii kościelnej w uczestniczenie a nawet współtworzenie nowego systemu gospodarczo-politycznego. W tym celu konieczne jest pogłębianie przez księży wiedzy o współczesnym świecie i zachodzących w nim procesach. Ważne jest również integrowanie wokół Kościoła małych społeczności lokalnych w celu wytwarzania wspólnego dobra, dzięki czemu możliwe byłoby współdziałanie wszystkich członków społeczności, nie tylko katolików.