Modernité, miasto i współczesny człowiek. W poszukiwaniu wizualnej teorii nowoczesności w filmach Roya Anderssona i Andrieja Zwiagincewa

Abstract

Przedmiotem artykułu jest analiza wybranych filmów dwóch reżyserów XXI wieku: Roya Anderssona i Andrieja Zwiagincewa, z punktu widzenia teorii kultury nowoczesności i ponowoczesności. Ukazana w filmach architektura i miejsca sceneria (zarówno zewnętrzna, jak i wewnętrzna) analizowana jest jako medium nowoczesności. Autorka odnajduje w filmach Anderssona modernizm symboliczny i ponadczasowy, zaś u Zwiagincewa dwa jego historyczne typy: starą, dwudziestowieczną, która dziś jest raczej synonimem zacofania, i tę nową, rodem z XXI wieku, piękną, konsumpcyjną i nieludzką. W wizji obu reżyserów miasto i jego budynki organizują życie bohaterów, nadają charakter ich działaniom, utrwalając kulturę (po)nowoczesności jako źródło współczesnych cierpień. Jednak Zwiagincew i Andersson poszukują możliwości zbawienia od nowoczesnego piekła. Sposobem na to może być dekonstruowanie symboli i pomników nowoczesności, kontrastowanie modernistycznych instytucji ze słabymi i targanymi emocjami ludźmi, czy wreszcie subtelna pracę kamery, która potrafi ocieplić i oswoić nieczułą miejską przestrzeń.

The subject of the article is an analysis of selected films created by two 21st-century directors: Roy Andersson and Andrei Zvyagintsev, from the point of view of the theory of modern and postmodern culture. The architecture and places scenery (both external and internal) shown in the films is analyzed as a medium of modernity. In Andersson’s films, the author finds symbolic and timeless modernism; in Zvyagintsev’s it’s two historical types: the old, twentiethcentury, which today is rather synonymous with backwardness, and the new, 21stcentury, beautiful, consumerist and inhuman. In the vision of both directors, the city and its buildings organize the lives of the characters, give character to their actions, perpetuating the culture of (post-) modernity as a source of contemporary suffering. However, Zvyagintsev and Andersson seek redemption from modern hell. The way to do this can be deconstructing symbols and monuments of modernity, contrasting modernist institutions with weak and emotional people, or finally the subtle work of the camera that can warm and tame the insensitive urban space.