Das Gerechtfertigtsein in ostkirchlicher Soteriologie

Abstract

Ludzkie pytanie o zbawienie jest centralnym pytaniem wszystkich religii. W chrześcijańskim rozumieniu staje się ono jednak czymś więcej, ponieważ oznacza włączenie człowieka w życie Boże, gdzie stworzenie otrzymuje udział w nieprzemijającej boskiej pełni życia. Jednakże różne chrześcijańskie tradycje inaczej postrzegają ten akt zbawczy. Luteranie, gdy mówią o zbawieniu, wskazują na usprawiedliwienie przez wiarę, dla rzymskich katolików usprawiedliwienie to łaska, która jest im podarowana w sakramentach, a prawosławni wierni z tęsknotą wyglądają za przebóstwieniem (theosis). Aktualny dialog ekumeniczny na temat nauki o usprawiedliwieniu, skoncentrowany przede wszystkim na rozmowach między luteranami i katolikami, może z pewnością doznać ubogacenia, jeśli poszerzony zostanie o stanowisko Kościoła Wschodniego. Prawosławna nauka o zbawieniu mówi o procesie, który osobę ludzką coraz bardziej wciąga w boską rzeczywistość. Proces ten określa ona jako przebóstwienie (theosis kata charin), dokonujące się pod wpływem uzdrawiającej łaski, która jest zbawczym działaniem trójjedynego Boga. To działanie Chrystusowej łaski, powodującej ontyczną zmianę grzesznika, sprawia w Kościele Duch Święty poprzez łaskę chrztu i odpuszczenie grzechów lub w charyzmatycznych uzdolnieniach (charismata). Pomiędzy działaniem Bożej łaski a czynem człowieka panuje kooperatywne współdziałanie (synergeia). Soteriologia Kościoła Wschodniego, mówiąc o przebóstwieniu — dzięki mocnym akcentom pneumatologicznym - nie popadła w prawny i jurydyczny charakter wydarzenia zbawczego, co niestety dotknęło protestanckie i po części katolickie rozumienie usprawiedliwienia. Ponadto zaakcentowanie roli Ducha Świętego pozwoliło jej bardziej dostrzec wewnętrzny wymiar usprawiedliwienia (uświęcenie).