Alegoryczna wymowa proklamacji Ewangelii podczas Mszy świętej według Rationale divinorvm officiorum Wilhelma Duranda na tle liturgicznych zwyczajów epoki średniowiecza

Abstract

W liturgii w dobie średniowiecza istotną rolę odegrała alegoryczna interpretacja poszczególnych tekstów i gestów liturgii, zwłaszcza Mszy św. Polegała ona na ukazywaniu moralizującym, typologicznym, rememoratywnym, eschatycznym i anagogicznym wszystkich obrzędów liturgicznych. Do najważniejszych przedstawicieli alegorycznej interpretacji należeli: Alkuin, jego uczeń – Amalariusz z Metzu, Raban Maur, Walfrid Strabo i Pseudo-German z Paryża. Poglądy te były umieszczane w traktatach określanych jako Expositiones Missae, Rationale divinorum officiorum lub Liber de divinis officiis. Ta forma spotkała się jednak w średniowieczu również ze słowami krytyki, a przeciwnikami byli diakon Florus z Lyonu i Paschazy Radbert. Chociaż alegoryczna interpretacja w dobie scholastyki przeżywała kryzys, to jednak stała się ona najpopularniejszą formą wykładni liturgii, a przykładem jest Rationale divinorum officiorum Wilhelma Duranda (zm. 1296 r.), biskupa Mende. W opracowaniu ukazano więc sposób interpretowania przez niego proklamacji Ewangelii w czasie Mszy św. na tle towarzyszących tej części Eucharystii obrzędów, które były już jemu znane, a kształtowały się głównie od IX do XII w. W aspekcie alegorycznym Durand zwrócił uwagę na wszystkie celebracje i obrzędy, które towarzyszyły proklamacji Ewangelii: procesję z księgą Ewangelii, zwyczaje związane z głoszeniem Ewangelii, postawę wiernych i gesty. Godnym podkreślenia jest, że Durand uzasadniając zwyczaje głoszenia Ewangelii, jak samo miejsce proklamacji, procesję, towarzyszące modlitwy i gesty, sięgał do wielu tekstów biblijnych. Niekiedy jednak odnosi się wrażenie, że autor dość swobodnie stosuje je przy uzasadnianiu swoich poglądów. Durand wszelkie zachowania diakona i posługujących uzasadnia nie tylko biblijnie, ale również teologicznie. Podsumowując należy więc wskazać, że prezentacja zabytków historycznych dotyczących liturgii nie ma na celu tylko ukazywanie martwych pomników przeszłości, ale pomaga ona w lepszym zrumienieniu obecnej liturgii rzymskiej.

In the medieval liturgy, especially in the Mass celebrations, the allegoric interpretation of the texts and gestures played a very meaningful role. Among the most prominent representatives of it we find Alcuin of York, his disciple Amalarius of Metz, Rabanus Maurus, Walafrid Strabo and Ps.-Germanus of Paris. Such ideas were often incorporated in the treatises named as Expositiones Missae, Rationale divinorum officiorum or Liber de divinis officiis. Even if the allegoric interpretation was also criticized and in the scholasticism went through a crisis, it become the most popular form of the liturgical teaching. As an example we can recall the Rationale divinorum officiorum of Wilhelm Durand (d. 1296). This study presents his style of interpretation of the Gospel proclamation within the celebration of a Mass.