Literatura science fiction Stanisława Lema a cenzura literacka w NRD w latach 50. i 60. XX wieku

Abstract

Stanisław Lem, jako jeden z najbardziej rozpoznawanych polskich pisarzy powojennych, cieszył się dużą popularnością i uznaniem wśród czytelników w obu państwach niemieckich. Wynikało to z niewątpliwie z wysokiej wartości artystycznej i atrakcyjności jego utworów, ale jednocześnie z faktów, że ich opublikowanie gwarantowało wydawnictwom sukces ekonomiczny. Z punktu widzenia funkcjonowania cenzury w warunkach państw totalitarnych szczególnie interesujący jest stosunek cenzury literackiej w NRD do twórczości Lema. W niniejszym opracowaniu przedstawiono procedurę udzielania zezwolenia na druk w przypadku czterech utworów: „Astronauci”, „Dzienniki gwiazdowe”, „Obłok Magellana” i „Niezwyciężony”. Analiza obejmuje lata pięćdziesiąte i sześćdziesiąte XX wieku, w których system instytucjonalnej cenzury w NRD ulegał kolejnym przeobrażeniom aż do ostatecznego ukształtowania się w 1963 roku.

One of the most recognisable Polish post-war authors, Stanisław Lem enjoyed tremendous popularity and recognition among the readership in both German states. This was doubtless a result of the high artistic value and attractiveness of his texts; moreover, their publication guaranteed economic success for the publishing houses. From the point of view of the operation of censorship in totalitarian states, the attitude of literary censorship in the GDR towards Lem’s works is particularly fascinating. This paper presents the procedure for authorising the printing of Lem’s four texts: The Astronauts, The Star Diaries, The Magellanic Cloud, and The Invincible. Analysis covers the 1950s and 1960s, when the system of institutional censorship in the GDR was undergoing successive transformations until it eventually developed in 1963.