Jewish Community in Cieszowa in Upper Silesia (1737–1904) and the Efforts of Fr. Karl Urban to Save its Material and Spiritual Heritage

Abstract

When in 1908 in Cieszowa, one of the oldest Jewish communities in Upper Silesia, buildings of the dissolved Kehilla were put up for auction, Fr. Karl Urban (1864-1923), the priest of the parish of St. Joseph in Sadów, to which Cieszowa also belonged, purchased a synagogue with the surrounding outbuildings from his own resources, thus protecting them from inevitable liquidation. Cieszowa was one of four villages in Upper Silesia, in which Jews were ordered to reside during Prussian settlement bans, issued in the 1770s and 1780s. The article briefly describes the history of the Jewish community in Silesia, with the emphasis on the religious community set up by them in Cieszowa. In addition, the circumstances of the auctioning of local buildings in 1908 and their purchase by Fr. Karl Urban were described. The author focused on the activity of Fr. Urban, aimed at creating a religious and museum memorial site. Moreover, the author undermines the popular opinion involving the demolition of wooden monuments, allegedly after 1911, postponing the time of their destruction for the years after the death of Fr. Urban, i.e. after 1923.

Kiedy w 1908 r. w Cieszowej, jednej z najstarszych gmin żydowskich na Górnym Śląsku, wystawiono budynki rozwiązanego kahału do licytacji, ks. Karl Urban (1864–1923), proboszcz parafii św. Józefa w Sadowie, do której należała również i sama Cieszowa, z własnych środków zakupił synagogę wraz z zabudowaniami, chroniąc je w ten sposób od nieuchronnej likwidacji. Cieszowa była jedną z czterech wiosek na Górnym Śląsku, w których kazano zamieszkać Żydom w czasie pruskich zakazów osiedleńczych, wydawanych w latach 70. i 80. XVIII w. W artykule w sposób skrótowy opisano dzieje społeczności żydowskiej na Śląsku, a szczególnie założonej przez nich gminy wyznaniowej w Cieszowej. Ponadto opisano okoliczności wystawienia w 1908 r. tamtejszych budynków na licytację i ich zakupienia przez ks. Karla Urbana. Autor skupił się na aktywności ks. Urbana, mającej na celu utworzenie religijnego i muzealnego miejsca pamięci. Ponadto podważa utartą opinię o zniszczeniu drewnianych zabytków, rzekomo po 1911 r., przesuwając czas ich destrukcji na lata po śmierci ks. Urbana, tj. po 1923 r.