Gratia generalis в учении Яана Кальвина

Abstract

Autor artykułu już od kilku lat zajmuje się intensywnie teologią Jana Kalwina. Do niej należy również jego nauka o łasce powszechnej (gratia generalis). Przez łaskę tę rozumie reformator z Genewy „wielość działań przypisywanych Duchowi Świętemu, które nie są ukierunkowane na zbawienie wybranych tylko, ale których przedmiotem jest każdy bez wyjątku człowiek”. Koncepcję łaski powszechnej Kalwin ugruntowuje - zdaniem autora - na płaszczyźnie pneumatologicznej. Już w samym fakcie grzechu pierworodnego Bóg nie dopuścił, aby „człowiek stoczył się poniżej granic swego człowieczeństwa”. Stąd też tzw. naturalna rozumność człowieka jest dla reformatora darem łaskawości Bożej. We właściwym funkcjonowaniu władz duszy ludzkiej należy się dopatrywać „sprawczej obecności Bożego Ducha”. Tak więc pod pojęciem gratia generalis kryje się koncepcja „naturalnego” działania Ducha Świętego. Według Jana Kalwina upadła ludzkość nie uległa całkowitemu rozkładowi właśnie dzięki działaniu Ducha Świętego. To, że mimo zaistnienia grzechu pierworodnego spotyka się „prawdziwe, dobre, pożyteczne wytwory ludzkiego ducha”, dowodzi, iż mamy tu do czynienia z „bezpośrednim działaniem łaski”. Wszystkie te dobra tylko w Bożym Duchu „odnajdują swoje źródło”. Dary te prowadzą ludzi również do poznania Boga i świata. „Ten sam Duch - stwierdza ks. P. Jaskóła - u źródeł wiary i nauki”. Analiza antropologicznych tekstów reformatora z Genewy pozwala - zdaniem autora artykułu - zauważyć, że używa on słowa „natura” w podwójnym znaczeniu. W pierwszym - rozumie pod tym pojęciem konkretny stan człowieka jako grzesznika („to, kim on jest w sobie i z siebie w relacji do Zbawiciela”). W drugim znaczeniu - istotę człowieczeństwa w jej stworzonej strukturze. Autor twierdzi, iż „można by przyjąć, że Genewczyk mówił o naturze w rozumieniu historiozbawczym i biblijnym oraz o naturze rozumianej abstrakcyjno-metafizycznie”. W nauce o Duchu Świętym i gratia generalis Jan Kalwin, zdaniem autora, znajduje się w pewnym sensie między dwoma innymi reformatorami - Marcinem Lutrem i Ulrichem Zwinglim.