Ambony typu lubiąskiego i lubiąsko-głogowskiego w sztuce barokowej Śląska oraz Wielkopolski. Geneza, ewolucja i migracja form

Abstract

The pulpit of the church of the Cistercian abbey in Lubiąż, designed by Matthias Steinl, was a landmark work for the development of modern pulpits in Silesia. Its popularity has resulted in several repetitions, where the scale of the similarities and differences in terms of the original division of replication allows us to enter the monument into two sets. The first relates to works paraphrasing the forms of the Lubiąż pulpit exclusively, made at the turn of the 17th and 18th centuries and covers the central and south-eastern part of Lower Silesia, as well as the south-west part of Upper Silesia. A significant role in its popularization was played by the patronage of the Silesian aristocracy (both secular and ecclesiastical), support of monasteries, as well as the artistic center in Wrocław. The second group includes monuments combining Lubiąż concepts with ideas contained in the pulpit of the collegiate church in Głogów. Built during the second quarter of the 18th century, the range covered mainly the Silesian-Greater Poland borderland. In this case, Głogów probably played the main role as a pattern propagating center.Zaprojektowana przez Matthiasa Steinla kazalnica z cysterskiego kościoła opackiego w Lubiążu była dziełem przełomowym dla rozwoju nowożytnych ambon na Śląsku. Jej popularność zaowocowała szeregiem repetycji, w których skala podobieństw i różnic względem pierwowzoru pozwala wprowadzić podział replikacji zabytku na dwa zbiory. Pierwszy dotyczy dzieł parafrazujących formy ambony lubiąskiej wzniesionych na przełomie XVII/XVIII w. i zasięgiem obejmuje centralny oraz południowo-wschodni fragment Dolnego Śląska, a także południowo-zachodnią część Górnego Śląska. W jego popularyzacji znaczącą rolę odegrał mecenat arystokracji śląskiej (zarówno świeckiej, jak i duchownej), patronat zakonów, a także ośrodek artystyczny we Wrocławiu. Drugi zbiór obejmuje zabytki łączące koncepcje lubiąskie z pomysłami zawartymi w ambonie z kolegiaty w Głogowie. Budowane w 2. ćw. XVIII w., zasięgiem objęły głównie pogranicze śląsko-wielkopolskie. W tym przypadku rolę ośrodka propagującego wzorzec najprawdopodobniej spełniał Głogów.