Nationale Identität im Kontext des ökumenischen Dialogs

Abstract

Artykuł rozważa ważną, ale wciąż niedocenianą problematykę, która w dużej mierze utrudnia dialog międzykonfesyjny i ekumeniczne zbliżenie chrześcijańskich Kościołów. W szczególności chodzi tu o dialog ekumeniczny pomiędzy Kościołami Środkowo- i Południowo-Wschodniej Europy, czyli o Kościoły w tych krajach, które w przebiegu własnej historii na wiele lat utraciły swoją suwerenność na rzecz wielkich mocarstw: osmańskiego, carskiego, austro-węgierskiego i pruskiego. Realizację „imperatywu chrześcijańskiego sumienia” utrudniają bowiem tym Kościołom nie tyle faktycznie istniejące różnice doktrynalne, ile raczej historycznie uwarunkowane, zbyt daleko idące utożsamianie się owych Kościołów ze sprawą narodową, zbyt głęboko w strukturę tych Kościołów sięgająca symbioza elementów narodowych i religijnych, kościelnych i politycznych. To zatarcie granicy pomiędzy tym, co Boże, a tym, co cesarskie sprawia, że wciąż na nowo stawiane są one przed zasadniczym dylematem: z jednej strony nie chcą i nie mogą wyłamać się z solidarności ze swoją nacją, tym bardziej, że każdy z tych Kościołów i wyznań jest z nią, w rezultacie długiego procesu historycznego nierozdzielnie stopiony (Polacy = katolicy; Rosjanie/Serbowie = prawosławni). Z drugiej zaś strony wierność wobec zasadniczej misji każę tym Kościołom głosić orędzie Ewangelii, dla którego etniczne czy narodowe różnice nie m ają żadnego znaczenia. Tak więc pozostają one w permanentnym stanie napięcia pomiędzy nacjonalnym partykularyzmem, obciążonym pamięcią doznanych krzywd, resentymentami i stereotypami wobec innych nacji, a ewangelicznym wezwaniem do realizacji ekumenicznej jedności. W dobie ekumenicznego dialogu Kościoły Środkowo- i Południowo-Wschodniej Europy postawione zostały wobec historycznego wyzwania, które nakazuje, by lojalność wobec własnej nacji zastąpiły ekumeniczną solidarnością! To wyzwanie narzuca konieczność nowego samookreślenia się tych Kościołów z wyraźnym zdefiniowaniem ich stosunku do narodu i państwa. Bowiem tylko wtedy, kiedy Kościoły te przestaną określać się jako monopolistyczne, obejmujące całą nację i ogólnie wiążące społeczności wierzących, i kiedy staną się społecznościami wierzących, które bardziej zakotwiczone są w społeczeństwie cywilnym, aniżeli w narodzie, dopiero wtedy wiara zasadniczo i de facto stanie się wiarą mniej narodową, a bardziej ewangeliczną. Przeprowadzenie wyraźnej granicy pomiędzy tym, co Boże, a tym, co cesarskie w dużej mierze ułatwi realizację dialogu i ekumenicznego zbliżenia.