Hölle als reale Möglichkeit bei Hans Urs von Balthasar

Abstract

Ks. lic. Dariusz P. Hirsch, polski marianin, po licencjacie zdobytym na KUL kontynuuje swoje dalsze studia specjalistyczne - kolejny już rok - na uniwersytecie w Eichstätt. Jego zainteresowania H.U. von Balthasarem zrodziły się jeszcze podczas jego studiów na lubelskim uniwersytecie. Sprzyja im niewątpliwie „wrodzona” dwujęzyczność autora. Nie odstraszyła go bardzo obfita twórczość szwajcarskiego teologa. Przeciwnie, zauroczył go swoisty sposób uprawiania teologii przez bazylejskiego myśliciela, który w swoich badaniach i dociekaniach nie ograniczał się do obiegowych poglądów i opinii, ale „próbował na nowo zgłębiać bogactwo Pisma św. i gruntownie uwzględniać całą szerokość tradycji chrześcijańskiej”, czerpiąc przy tym obficie z „kufra ludzkiego myślenia” - wszystko po to, aby pozwolić „symfonii prawdy” rozbrzmiewać w całej jej pełni. Nie były mu obce wreszcie świadectwa chrześcijańskiej mistyki. Autor próbuje w sposób udany zaprezentować Baltazarowskie poglądy dotyczące „piekła jako realnej możliwości” Jest to temat ze swej natury bardzo interesujący i zarazem intrygujący wielu - zwłaszcza w ostatnich latach. Chodzi tu bowiem o temat piekła, wiązany z „nadzieją zbawienia dla wszystkich”. Całość swego opracowania autor ujmuje w sześć zasadniczych punktów. Dociekania Balthasara na ten temat są również zakotwiczone - w charakterystyczny zresztą dla siebie sposób - w przekazie biblijnym (I). Bazylejczyk odwoływał się do dwóch wyraźnych nurtów nowotestamentalnego orędzia. Pierwszy nurt mówi o wiecznym zatraceniu (sąd ostateczny i jego realna konsekwencja, jaką jest piekło). Drugi - o woli Bożej, która zmierza do ratowania wszystkich (powszechna wola zbawcza Jezusa Chrystusa). Autor postępuje śladami swego teologa, który po przeanalizowaniu Pisma św. odwoływał się z kolei do patrystyki oraz scholastyki (II). Eksplikuje dalszą kontynuację „pewnej dwutorowości” nauki o piekle, którą - w duchu Balthasara - próbuje wreszcie skonfrontować z wymownymi doświadczeniami mistyki chrześcijańskiej (III). Baltazarowska „dialektyka między niebem a piekłem” łączy się wymownie z pojęciem „wieczności” (wieczność piekła - IV). Teolog z Bazylei starał się ukazać, że nie ma większego przeciwieństwa jak „wieczność w niebie i w piekle”. Rodzi się intrygujące pytanie: „Dla kogo jest piekło?” (V). Każdy człowiek jest grzesznikiem i dla niego piekło nie jest czymś hipotetycznym, lecz czymś osobistym. Balthasar nie dawał gotowych i „pewnych” (jak św. Augustyn) odpowiedzi; pozostawiał je dalszej refleksji czytelnika. Piekło pozostaje realnością („potępioną przez Boga”) dla grzechu, z którego człowiek grzeszny został uwolniony przez Jezusa Chrystusa? Konkluzja (VI) prezentuje szwajcarskiego teologa jako tego, który nie ukazał łatwej drogi w swoich oryginalnych dociekaniach. Nie można zapomnieć, że temat piekła został przez niego świadomie podporządkowany nadziei, iż „ostatecznie Jezus będzie zwycięzcą we wszystkim” O tym właśnie świadczą: Biblia, Ojcowie Kościoła, mistycy oraz teologowie. Autor artykułu proponuje korektę Baltazarowskiego sformułowania „nadzieja zbawienia dla wszystkich ” na „nadzieja zbawienia dla każdego”. Pozwala to - jego zdaniem - bardziej podkreślić personalny wymiar zbawczej woli Chrystusa, a jednocześnie ukazać piekło jako realną możliwość. Polskojęzycznego czytelnika warto na koniec jeszcze zachęcić do lektury dwóch znakomitych publikacji prof. Wacława Hryniewicza OMI: Nadzieja zbawienia dla wszystkich. Od eschatologii lęku do eschatologii nadziei (Warszawa 1989 ss. 178); Dramat nadziei zbawienia. Medytacje eschatologiczne (Warszawa 1996 ss. 226) - oraz jednej pod redakcją Stanisława Celestyna Napiórkowskiego OFMConv i Karola Klauzy: Nadzieja - możliwość czy pewność powszechnego zbawienia? Dyskusja teologów dogmatyków nad książką ks. W. Hryniewicza OMI „Nadzieja zbawienia dla wszystkich" (Lublin 1992 ss. 176. Wydanie studyjne red. biuletynu „Teologia w Polsce”). Należy dodać, że poglądy prof. W. Hryniewicza mają swoich zarówno zagorzałych przeciwników, jak i zdecydowanych sympatyków. Których jest więcej - niech, po lekturze, osądzi sam czytelnik!