Otwartość Boga. Wieczność i wolna wola

Abstract

Artykuł jest analizą koncepcji wieczności Boga. Źródeł tej koncepcji można się dopatrywać już w filozofii Boecjusza czy Tomasza z Akwinu. Zgodnie z koncepcją wieczności istnienie Boga nie jest zdeterminowane linearnym upływem czasu, lecz Bóg istnieje w wiecznej teraźniejszości. Z perspektywy wieczności Bóg ma równoczesny dostęp do wszystkich chwil linearnego czasu przyrody. Koncepcja wieczności ma stanowić antidotum na rzekomą sprzeczność wszechwiedzy Boga z wolną wolą człowieka. Koncepcja wieczności jest jednak krytykowana. Współcześnie jej skuteczność w rozwiązywaniu problemów filozoficznych podważają m.in. Alvin Plantinga czy Wiliam Hasker. Niniejsza praca jest próbą twórczej krytyki stanowiska Haskera. Hasker postrzega swoje stanowisko jako alternatywę dla klasycznego teizmu, reprezentowanego np. przez tomizm. Hasker odrzuca tomizm z dwóch powodów. Po pierwsze, tomistyczny Bóg nie może pozostawać w zażyłości z istotami ludzkimi ani być opiekuńczy wobec nich. Po drugie, tomistyczne ujęcie Boga jako ponadczasowego rozwiązuje, co prawda, problem Bożej przedwiedzy i wolnej woli człowieka, ale tylko za cenę uczynienia ponadczasowej wiedzy Boga bezużyteczną dla Niego w interakcji ze światem pozostającym w czasie. W niniejszej pracy na samym początku dokonano analizy rozumowania Haskera prowadzącego do konkluzji, że można pogodzić wolną wolę z ponadczasową wiedzą, i wskazano argumenty przemawiające za tym, że rozumowanie Haskera jest samo w sobie niezgodne z koncepcją wieczności. Następnie wykazano, że ten sam wniosek nasuwa się jeszcze wyraźniej na podstawie rozważań wywodzących się z koncepcji wieczności. Wreszcie, wykorzystano te refleksje do podważenia wniosku Haskera, że ponadczasowa wiedza jest dla Boga bezużyteczna w zawiadywaniu Jego działaniami w czasie.

This article is an analysis of the doctrine of divine eternity. The sources for this doctrine can be traced back to the philosophy of Boethius or Thomas Aquinas. According to the doctrine of divine eternity, the existence of God is not determined by the linear passage of time – God exists in the eternal present. From an eternal perspective, God has simultaneous access to all moments of nature’s linear time. The doctrine of divine eternity is meant to be an antidote to the alleged contradiction of God’s omniscience with the freedom of human will. However, the doctrine of divine eternity has been criticised. Recently, its effectiveness in solving philosophical problems has been undermined by Alvin Plantinga or William Hasker, among others. This work is an attempt to creatively argue against the Hasker’s position. Hasker sees his position as an alternative to classical theism as represented, for example, by Thomism. Hasker rejects Thomism for two reasons. First, the Thomistic God cannot be intimate with human beings or responsive to them. Secondly, the Thomistic view of God as timeless solves the problem of God’s foreknowledge and of the existence of free will only at the cost of making God’s timeless knowledge useless to him in interaction with the temporal world. This paper analyses Hasker’s reasoning leading to the conclusion that free will and timeless knowledge are compatible and gives reasons for concluding that his argument is itself incompatible with the doctrine of eternity. Subsequently, it has been shown that the same conclusion is made even more clearly on the basis of considerations derived from the concept of eternity. Finally, these considerations are used to challenge Hasker’s conclusion that timeless knowledge might be useless to God in directing his actions over time.