Zum Selbstverständnis der theologischen Ethik im (post)säkularen Kontext

Abstract

W pluralistycznym (post)zsekularyzowanym kontekście teolog moralista jest jednym „graczem” pośród wielu. Jako obywatel jest włączony do politycznego procesu kształtowania życia publicznego oraz w debaty i spory etyczne. Lepiej jest przy tym angażować się w oparciu o przekonania płynące z wiary w zsekularyzowaną Europę aniżeli narzekać na sekularyzację i wykorzystywać te szanse, które sekularyzacja proponuje, o ile nie są one rozumiane jedynie negatywnie - jako wyparcie religii z przestrzeni publicznej, lecz zostaje uznane, że jej siły sprawcze mają także do czynienia z wartościami chrześcijańskimi. Jedną z ważniejszych kwestii jest przy tym podkreślanie koniecznego poszanowania autonomii każdego człowieka, która jest ściśle związana z uznaniem godności ludzkiej. We współczesnym kontekście, w którym rozumienie godności ludzkiej, jak też pytanie o to, jak godność każdego człowieka może być szanowana i chroniona, będące newralgicznymi kwestiami etycznymi, teologom moralistom przypada zadanie wprowadzania etycznie istotnych treści biblijnego obrazu człowieka do zsekularyzowanej debaty etycznej. Kontekst pluralistyczny domaga się, aby wszyscy uczestnicy dyskursu ujawnili swoje przekonania i założenia światopoglądowe, przy tym nie tylko argumentacyjnie do nich nawiązywali, ale raczej przedstawiali rozumowe argumenty swoich stanowisk i byli otwarci także na lepsze argumenty i inne impulsy. Jednocześnie społeczeństwo pluralistyczne zostaje dobrze poinstruowane, aby impulsy etyczne i siła motywacji, które zawarte są w przekonaniach religijnych, jak też doświadczeniach i kompetencjach ludzi wierzących i wspólnot religijnych, uczynić owocnymi dla współżycia ludzi różnych przynależności światopoglądowych, jak też dla dobra wspólnego, i dlatego szczególnie popierać te wartości, przy których występuje związek etosu religijnego i świeckiego, ale także być otwartym na krytyczny potencjał przekonań religijnych. Kontekstem takich debat jest otwarty dyskurs demokratyczno-politycznej praworządności państwowej. Dyskurs ten, który jest zobowiązany do zachowania reguł racjonalnej komunikatywności i nieprzymuszonego przymusu lepszego argumentu (J. Habermas), jest forum dla otwartej rywalizacji o bardziej humanitarne rozwiązanie konfliktów etycznych, a przez to także o lepsze rozumienie tego, kim jest człowiek. Etyka teologiczna rozumiana jest w tym kontekście jako służebnica kompleksowego spełnienia się życia człowieka i konstruktywnego współżycia ludzi w społeczeństwie pluralistycznym.

n the pluralistic (post)secularized context, the theological ethicist is just one “player” among many. As a citizen he is involved in the political process and in ethical debates and disputes. It is better to participate in those processes and debates in a secularized context than simply complain about secularization, so long as this process is not understood only negatively, i.e. as denial of religion from public space, but recognizes, that its motive forces are concerned with Christian values. One of the most important issue is the respect for the autonomy of each one, that is strictly connected with the recognition of human dignity. In a contemporary context, in which the understanding of human dignity and how human dignity can be protected are crucial ethical questions, theological ethicists have the task of introducing important ethical contents of biblical views of the person into the secularized ethical debate. The pluralistic context demands that all participants of the discourse show their world view, beliefs and assumptions and not only refer to them in their argumentation, but rather demonstrate the reasonable arguments of their statements and are open to the better arguments and new impulses. In this way the pluralistic society is well-advised to accept ethical impulses and the strength of the ethical motivation, that are included in religious beliefs, as well as the experiences and competences of beliefs of people and religious communions, fruitful for the co-existence of persons of different world view affiliations and for the common good. Those values are supported by connections between the religious and the secular ethos, and are open to the critical potential of religious beliefs. The context of each debate is the public political discourse and the rule of law. This discourse, that is obliged to keep to the rules of rational communication and to promote the non-violent force of the better argument (J. Habermas), is a forum for open competition about more human solutions of ethical conflicts, and through this towards better understanding of the person. In this context, theological ethics understands itself as a servant of the complex fullfilment of a person’s life, and the constructive co-existence of people in a pluralistic society.