Tropowane ordinarium missae w rękopiśmiennym graduale paulińskim ms. R659/III-913

Abstract

Ukształtowany w VIII wieku chorał gregoriański szybko stał się niewystarczający do potrzeb ówczesnej liturgii. Z chwilą wprowadzenia go na teren państwa Franków okazał się on dla tamtejszych duchownych, przyzwyczajonych do rozbudowanych śpiewów, mało przydatny. W wyniku podjętych decyzji administracyjnych nie można było jednak odstąpić od rytuału rzymskiego. Zbytnia ogólnikowość śpiewów rzymskich wywołała ich zdecydowaną niechęć do adaptacji nowych obrzędów. Zaczęli oni w związku z tym, jako pierwsi, uzupełniać przejęte śpiewy retorycznymi ozdobnikami, tzw. tropami. Cieszyły się one od samego początku bardzo dużą popularnością. Funkcjonowały w liturgii aż do Soboru Trydenckiego, który nakazał ich całkowite usunięcie z liturgii. Wiele ksiąg zachowało część tych dodatków, m.in. graduał pauliński z końca XVI w. Celem artykułu jest wydobycie tych tropów, omówienie ich warstwy tekstowej i melodycznej oraz wskazanie na ewentualne wzorce. Dowiedziono, iż pochodzą one albo z rozłożenia gregoriańskich melizmatów (Kyrie), albo z kopiowania (Gloria) lub parafrazowania melodii tekstu głównego (Sanctus). Nie wprowadzają elementów muzycznie nowych, nie odbiegają też od stylu melodii gregoriańskich i są dostosowane do kontekstu, w którym występują. Zostały one zaimportowane z innych wcześniejszych kodeksów liturgiczno-muzycznych.

Gregorian chant, formed in the 8th century, soon became inadequate for the needs of the liturgy of that time. When Gregorian chant was introduced into the Kingdom of the Franks, the local clergymen, accustomed to more sophisticated chants, considered it little useful. However, due to the administrative decisions which had been taken, the Roman ritual could not be abandoned. Roman chants, being too general, made the churchmen unwilling to adapt the new rites. Therefore, they were the first to add to the adopted chants the embellishments called tropes. They were very popular from the very beginning. They were used in the liturgy until the Council of Trent which ordered to remove them completely from the liturgy. Some of these additions were preserved in numerous manuscripts, for example, in the Pauline gradual from the end of the 16th century. The aim of this article is to extract these tropes, analyse their text and music and indicate their possible origins. It has been proved that they derive from the distribution of Gregorian melismas (Kyrie), from copying (Gloria) or from paraphrasing the melody of the main text (Sanctus). They neither introduce new musical elements nor depart from the style of Gregorian chants. They are adjusted to the context in which they appear. They were adopted from other earlier liturgical music codexes.