Geneza światopoglądu cesarza Marka Aureliusza i postępowanie względem poddanych w latach 161-180

Abstract

Praca ma charakter historyczny-biograficzny i opisuje tło epoki oraz środowisko, w którym wzrastał Marek Aureliusz. Pokazuje, w jaki sposób cesarz w latach 161-180 realizował zasady moralne w codziennym życiu, w stosunku do samego siebie, drugiego człowieka i do bogów. Przedstawiona jest zatem historia życia Marka Aureliusza i jej wpływ na formowanie poglądów autora Rozmyślań. Praca dowodzi, że geneza światopoglądu cesarza-filozofa ma swój początek w środowisku rodzinnym i wychowaniu, jakie otrzymał od swoich nauczycieli, którymi byli przeważnie stoicy. Wpłynęły na nią również wszystkie doświadczenia wojenne, jakie zdobył podczas walk z wrogami imperium. Liczne przykłady potwierdzają zaś, że myśliciel z wielką dyscypliną wewnętrzną stosował się do zasad moralnych i wykorzystywał je w praktyce zarządzania imperium. Przedstawione zostały również skutki wypracowanych przez myśliciela wartości oraz ich wpływ na stosunek do siebie, ludzi i bogów. Postępowanie cesarza było bowiem bardzo uzależnione od wypadków zewnętrznych, które go dotykały. W czasie dwudziestu lat jego panowania w charakterze augusta spadły na Rzym liczne nieszczęścia, katastrofy i wojny. Marek Aureliusz, mimo niesprzyjających okoliczności, pozostał wierny przekonaniu o niewzruszoności zasad etycznych w swoim życiu i był pewien, że dobro najwyższe, polegające na tryumfie sprawiedliwości, stanowi zarazem oparcie wszelkich cnót. Źródłami opisywanych zagadnień są zarówno spisane po grecku Rozmyślania autorstwa Marka Aureliusza, a także dwie podstawowe biografie cesarza napisane przez Charles'a Parain i Pierre'a Grimal oraz bogata literatura przedmiotu podana w załączniku. Mimo niektórych faktów historycznych, które ukazują Marka Aureliusza w złym świetle, praca przedstawia go jako filozofa ze zdecydowanymi przekonaniami moralnymi. Opierał się bowiem na wartościach, do których sam dochodził poprzez ciężką pracę nad sobą, głęboką refleksję nad życiem, a także dzięki wsparciu środowiska i ludzi, którzy go otaczali.This article is a historical and biographical study. It also presents a more general outline of the époque and the milieu in which Marcus Aurelius happened to live. The aim of the paper is to show how the Emperor put to practice his ethical code in his daily life: with its application to himself, to other people and to gods. Also presented in the article are the outcomes of Marcus Aurelius’ thought and the values he worked out as well their influences on his self-perception and his viewing other people and gods. The analysis presented in this article draws upon the Greek text of Meditations by Marcus Aurelius as well as on two Emperor’s bibliographies, composed by Charles Parain and Pierre Grimal. These main sources are complemented with other, numerous studies in the field.