Powstanie i rozwój archiwów diecezjalnych w Polsce

Abstract

Polish church archives began to develop along with the restoration of independence in 1918. Until the outbreak of the war in 1939, there were 6 diocesan archives. After the World War II, Poland found itself in a new political reality. The so-called „people‘s authority” treated archives, including church archives marginally. The Church and its resources looked through the lens of the remnants of feudalism, which had to be destroyed. In order to achieve that, the authority sought complete confiscation of church archives, which were to depend solely on state officials. The Church had to find its place in a new political reality and face the actions of the authorities to annihilate the ecclesiastical administration. Among the administrative activities of the church authorities, maintaining an autonomous structure and providing personnel for pastoral activities were undoubtedly more important. It is understandable that in such a situation, as a priority, the Church could not deal with archival matters. Despite incredible difficulties, after 1945 the Archdiocesan Archive in Wrocław resumed their activities. Archives were created in Pelplin and Włocławek. In 1974 there were 7 archdiocesan archives and 20 diocesan archives. In 1989, the number of diocesan archives increased to 24 and in 2002 to 32. Establishment of the Association of Church Archivists (SAK) in Warsaw on 17 June 2004 was a breakthrough event for diocesan archives. The main task of the Association is to organize, provide access to, and inventory church archives. Its members continue the Polish archival tradition and „the great service to ecclesiastical and national science”.

Polskie archiwa kościelne zaczęły się rozwijać wraz z odzyskaniem niepodległości w 1918 r. Do wybuchu wojny w 1939 r. funkcjonowało 6 archiwów diecezjalnych. Po zakończeniu II wojny światowej Polska znalazła się w nowej rzeczywistości politycznej. Władza ludowa traktowała archiwa, w tym także archiwa kościelne marginalnie. Na Kościół i jego zasoby patrzyła przez pryzmat pozostałości feudalizmu, który trzeba zniszczyć. W tym celu władza dążyła do całkowitej konfiskaty archiwaliów kościelnych, których dalszy los miał zależeć wyłącznie od państwowych urzędników. Kościół musiał odnaleźć swoje miejsce w nowej rzeczywistości politycznej i stawić czoło działaniom władz zmierzającym do unicestwienia administracji kościelnej. Wśród działań administracyjnych władz kościelnych niewątpliwie ważniejsze było utrzymanie autonomicznej struktury i zapewnienie kadr dla działań duszpasterskich. Zrozumiałe, że w takiej sytuacji – jako priorytet – Kościół nie mógł zająć się sprawami archiwów. Mimo niebywałych trudności po 1945 r. wznowiło działalność Archidiecezjalne Archiwum we Wrocławiu. Powstały archiwa w Pelplinie i Włocławku. W 1974 r. było 7 archiwów archidiecezjalnych i 20 diecezjalnych. W 1989 r. liczba archiwów diecezjalnych wzrosła do 24, a w 2002 r. do 32. Przełomowym wydarzeniem dla archiwów diecezjalnych było powstanie Stowarzyszenia Archiwistów Kościelnych (SAK) w Warszawie w dniu 17 czerwca 2004 r. Głównym zadaniem Stowarzyszenia jest porządkowanie, udostępnianie i inwentaryzacja archiwaliów kościelnych. Jego członkowie kontynuują polską tradycję archiwalną oraz „wielką służbę nauce kościelnej i narodowej”.