Genisa — verborgenes Erbe. Die Kairoer Genisa und die Genisot der neuzeitlichen Synagogen

Abstract

Geniza to miejsce w synagodze (często komórka na poddaszu), gdzie przechowuje się zużyte teksty aż do ich zbutwienia. Chodzi o teksty tzw. szemot, czyli takie, w których występują imiona Boga, aby ustrzec je przed profanacją. Co pewien czas opróżnia się schowek, grzebiąc resztki na cmentarzu. Pod koniec XIX w. stało się słynne odkrycie w genizie synagogi w starym Kairze (stąd nazwa: geniza kairska). Znaleziono tam, przy okazji remontu, ok. 200 tysięcy tekstów, w całości i we fragmentach, z okresu od IX do XVII w. Były to pisma religijne i świeckie rozmaitego gatunku. Szczególne znaczenie miało odkrycie hebrajskiej wersji Księgi Syracha i tzw. Dokumentu Damasceńskiego, którego inny egzemplarz znaleziono później w Qumran. Znaczenie genizy kairskiej jest ogromne dla historii kultury żydowskiej, a szczególnie historii przekazu Biblii hebrajskiej oraz jej interpretacji. W zachowanych od zniszczenia genizach nowożytnych synagog można również znaleźć interesujące dokumenty. Okazało się to na przykładzie południowoniemieckich synagog wiejskich, gdzie odnaleziono na poddaszach wartościowe świadectwa historii Żydów niemieckich i ich pobożności. Autor uważa, że badanie pozostałych resztek z geniz może mieć duże znaczenie dla historii Żydów w Polsce, a także dla interpretacji tekstu Biblii i religijnych pism judaistycznych.