Bractwa w kościołach franciszkańskich w Polsce w okresie potrydenckim (XVI-XVIII wiek)

Abstract

In the 16th century, the trend of traditional religiosity was developing simultaneously with the top-down Tridentine reform. The dynamism of this trend of popular piety had its source in the late medieval process of deeper penetration of Christianity into the consciousness and life of the general public. This religious trend was expressed in fraternities, which became one of the forms of Catholic revival in Poland after the Council of Trent. The Council of Trent emphasized the fundamental organizational bond of the fraternities with the Church and specified their specificity and subjected them to the direct jurisdiction of the Holy See and the local bishop. A characteristic feature of the fraternities was their universality and omnipotence; members were recruited from people of different classes and professions. The friars of St. Francis, in the post-Tridentine period, they expanded the area of their social and religious influence, consolidating three new, popular church fraternities at their churches. A reflection of this situation was the Franciscan church in Krakow, next to which in the 16th /17th century were founded three typical Franciscan fraternities: the Cord of St. Francis (1587), the Passion of Christ (1595), St. Anthony (1664). The fraternities took advantage of the spiritual direction of the Franciscan friars and enjoyed numerous privileges and indulgences that the friars were seeking. The activity of fraternities in Franciscan churches was a characteristic phenomenon of Catholic renewal after the Council of Trent. The Franciscans, along with other Mendicant orders, entered this trend in an impressive way, because thanks to their commitment and work, the integration of social groups on the religious, spiritual, cultural and charitable level contributed to the renewal of the Church and Polish society.

W XVI wieku równocześnie z odgórną reformą trydencką rozwijał się nurt religijności tradycyjnej. Dynamizm tego nurtu religijności ludowej miał swoje źródło w późnośredniowiecznym procesie głębszego przenikania chrześcijaństwa do świadomości i życia ogółu społeczeństwa. Wyrazem tego nurtu religijnego były bractwa, które stały się jedną z form odrodzenia katolickiego w Polsce po Soborze Trydenckim. Sobór Trydencki podkreślił zasadniczą więź organizacyjną bractw z Kościołem i wyszczególnił ich specyfikę oraz poddał je bezpośredniej jurysdykcji Stolicy Apostolskiej i biskupa ordynariusza miejsca. Cechą charakterystyczną bractw była ich uniwersalność i wszechstanowość; rekrutacja członków dokonywała się z ludzi różnych stanów i zawodów. Zakonnicy św. Franciszka w okresie potrydenckim poszerzyli teren swojego oddziaływania społeczno-religijnego, konsolidując przy swoich świątyniach trzy nowe, popularne, bractwa kościelne. Odzwierciedleniem tej sytuacji była świątynia franciszkańska w Krakowie, przy której powstały w XVI/XVII wieku trzy typowe dla franciszkanów bractwa: Paska św. Franciszka (1587 r.), Męki Pańskiej (1595 r.), Św. Antoniego (1664 r.). Bractwa były objęte kierownictwem duchowym zakonników franciszkańskich, korzystały z licznych przywilejów i odpustów, o które starali się zakonnicy. Działalność bractw przy kościołach franciszkańskich była charakterystycznym zjawiskiem katolickiej odnowy po Soborze Trydenckim. Franciszkanie, obok innych zakonów mendykanckich, wpisali się w ten nurt w sposób imponujący, bowiem dzięki ich zaangażowaniu i pracy integracja grup społecznych na poziomie religijnym, duchowym, kulturowym i charytatywnym przyczyniła się do odnowy Kościoła i społeczeństwa polskiego.