Antygnostycka krucjata Franciszka. Teologiczne wątki w napomnieniach papieża

Abstract

Pope Francis repeatedly pointed out ancient Gnosticism and Pelagianism heresies as present-day threats to the Church. The Holy Father’s statements are listed in the article with reference to the criterion of discernment of spirits put forward by the inspired author (1Jn. 4,2-3). The Mystery of Incarnation makes it possible to detect three features of Gnosticism in the Church: incorporeity, ideologization and worldliness. The obverse of positively formulated theological truths corresponds to the reverse of negative characteristic of Gnostic tendencies. The vision of the Church which is drawn up this way is especially worthy of attention. The Pope is concerned with the Church that moves forward, goes forth, evangelizes and gets involved in other people’s lives (social dimension of preaching the kerygma). The Church relieved from Gnostic tendencies is the Church of proper relationships with God, people and even with the whole created world. The Peter’s follower becomes a guard who takes care that the received faith be put into practice (primacy of reality over an idea). He warns against salvation relegated to the inner sanctum of personal life which closes a man (keeps a man imprisoned in the immanency of their own feelings or knowledge) in the immanency of feelings or knowledge. Christ is today „touched” in His body, especially in the “last” members of the people of God (“the option for the poor”). Francis longs for the poor Church and for the Church for the poor, and fulfilling works of mercy is, in his opinion, the most important expression of orthodoxy.

Papież Franciszek wielokrotnie wskazywał na starożytne herezje gnostycyzmu i pelagianizmu jako aktualne zagrożenia dla Kościoła. W artykule uszeregowano wypowiedzi Ojca Świętego w odniesieniu do kryterium rozróżniania duchów sformułowanego przez autora natchnionego (1 J 4, 2-3). Misterium Wcielenia pozwala dostrzec trzy znamiona gnostycyzmu w Kościele: bezcielesność, ideologizację oraz światowość. Rewersowi negatywnej charakterystyki gnostyckich tendencji odpowiada awers pozytywnie sformułowanych prawd teologicznych. Na uwagę zasługuje przede wszystkim wizja Kościoła, jaka w ten sposób się zarysowuje. Papieżowi chodzi o Kościół będący w drodze, wychodzący z siebie, ewangelizujący i zaangażowany społecznie (społeczny wymiar głoszenia kerygmy). Kościół uwolniony z tendencji gnostyckich to Kościół właściwych relacji z Bogiem, ludźmi, a nawet całym światem stworzonym. Następca Piotra staje się strażnikiem pilnującym, by otrzymana wiara była wprowadzana w życie (prymat rzeczywistości nad ideą). Przestrzega przed zbawieniem sprowadzonym do samego wnętrza, które więzi człowieka w immanencji uczuć lub wiedzy. Chrystus jest dziś „dotykany” w swoim Ciele, a zwłaszcza w „ostatnich” członkach Ludu Bożego („opcja na rzecz ubogich”). Franciszek pragnie Kościoła ubogiego i dla ubogich, a pełnienie dzieł miłosierdzia jawi się mu najważniejszym wyrazem ortodoksji.