Communist Totalitarian Regime and the Status Quo of the Catholic Church in the Context of Post-War Reality of Poland (1945−1956)

Abstract

The fundamental purpose of this article is to present the specificity of the totalitarian communist regime to the status quo of the Catholic Church functioning in the Polish People’s Republic in the early post-war period (1945−1956). Therefore, the analysis of the discussed issues allows one to expose the nature of the Stalinist system of repression described as the “dictatorship of the proletariat,” taking into account the tough and challenging situation of the Catholic Church, forced not only to fight for her survival but above all to preserve the Christian identity of the Polish nation. The reinterpretation of the Stalinist totalitarian system from the perspective of Christian personalistic praxeology discloses its unprecedentedly criminal nature. Moreover, the presentation of the fundamental assumptions of the totally anti-human and anti-Christian paradigm that characterizes the “dictatorship of the proletariat” makes it possible to interpret Stalinism in terms of not only defining but also legitimizing and even authenticating one of the most terrifying and degenerate forms of totalitarian systems of the 20th century. However, this is of crucial importance, specifically today when many emerging ideological trends often downplay the criminal nature of Stalinism and even treat the “totalitarian model” – particularly communism – as a “specific historical phenomenon” attempting to resolve many complex and multifarious sociopolitical, cultural and economic issues.

Głównym celem niniejszego artykułu jest ukazanie specyfiki totalitarnego reżimu komunistycznego w odniesieniu do uwarunkowań sytuacyjnych Kościoła katolickiego funkcjonującego w przestrzeni Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wczesnego okresu powojennego (1945-1956). Analiza omawianych zagadnień pozwala ukazać naturę stalinowskiego systemu represji określanego jako „dyktatura proletariatu” z uwzględnieniem wyjątkowo trudnej sytuacji Kościoła katolickiego zmuszonego nie tylko do walki o swoje przetrwanie, ale przede wszystkim o zachowanie chrześcijańskiej tożsamości narodu polskiego. Dokonana reinterpretacja stalinowskiego systemu totalitarnego z perspektywy chrześcijańskiej prakseologii personalistycznej ukazuje jego bezprecedensowo zbrodniczy charakter. Przedstawienie fundamentalnych założeń absolutnie antyludzkiego i antychrześcijańskiego paradygmatu charakteryzującego „dyktaturę proletariatu” pozwala zinterpretować stalinizm w kategoriach nie tylko definiujących, ale także legitymizujących, a nawet uwierzytelniających jedną z najstraszniejszych i najbardziej zdegenerowanych form systemów totalitarnych XX wieku. Ma to kluczowe znaczenie, zwłaszcza dzisiaj, kiedy pojawiające się tendencje często bagatelizują zbrodniczy charakter stalinizmu, a nawet traktują „model totalitarny” – zwłaszcza w kontekście komunizmu – jako „specyficzne zjawisko historyczne” usiłujące rozwiązać wiele skomplikowanych kwestii społeczno-politycznych, kulturowych i gospodarczych.