Kościół greckokatolicki w Polsce w latach 1944-2021

Abstract

Celem niniejszego syntetycznego opracowania jest ukazanie dziejów Kościoła greckokatolickiego w nowych granicach Polski po 1944 roku do współczesności. W powstałej Ukraińskiej Republice Sowieckiej Cerkiew unicka została formalnie zniesiona i połączona z prawosławiem. Natomiast na terytorium Polski południowo-wschodniej władze komunistyczne doprowadziły do całkowitego zniszczenia struktur kościelnych. Wierni Kościoła unickiego w wyniku akcji „Wisła” w 1947 roku zostali rozproszeni na Ziemiach Zachodnich i Północnych. Po „polskim październiku” w 1956 roku Kościół greckokatolicki powoli się odradzał i był tolerowany. W skupiskach wiernych powstawały wspólnoty przy parafiach rzymskokatolickich. Wraz z upadającym komunizmem rosła w siłę Cerkiew, domagająca się coraz większych praw. W III Rzeczypospolitej nastąpiła pełna odbudowa struktur kościelnych, z wyodrębnionymi trzema biskupstwami i powstającymi parafiami. Napływ ukraińskich emigrantów zarobkowych powoduje wzmożoną aktywność duszpasterzy w celu dotarcia z Ewangelią do coraz to nowych skupisk. Trwa dyskusja nad przyjęciem kalendarza gregoriańskiego w miejsce juliańskiego i wprowadzenia języka polskiego do liturgii. Palącą pozostaje nadal sprawa pojednania między narodem ukraińskim i polskim, bez którego trudno jest kształtować wzajemne stosunki sąsiedzkie.

The aim of this synthetic study is to show the history of the Greek Catholic Church within the new borders of Poland after 1944 to the present day. In the resulting Ukrainian Soviet Republic, the Uniate Church was formally abolished and merged with the Orthodox Church. On the other hand, in the territory of south-eastern Poland, the communist authorities led to the complete destruction of church structures. As a result of Operation Vistula in 1947, the faithful of the Uniate Church were dispersed in the Western and Northern Territories. After the “Polish October” in 1956, the Greek Catholic Church was slowly recovering and was tolerated. In clusters of the faithful, communities were established at Roman Catholic parishes. With the fall of communism, the Church grew stronger, demanding more and more rights. In the Third Republic of Poland, the church structures were fully rebuilt, with three separate bishoprics and emerging parishes. The influx of Ukrainian economic migrants causes increased activity of priests in order to reach new groups with the Gospel. There is an ongoing discussion about adopting the Gregorian calendar in place of Julian and introducing Polish into the liturgy. The pressing problem is still the issue of reconciliation between the Ukrainian and Polish nations, without which it is difficult to shape mutual neighborly relations.