Drogi do centrum. Rzecz o „Zdaniach i uwagach” Adama Mickiewicza

Abstract

„Zdania i uwagi” Mickiewicza pozostawiają czytelnikowi wybór indywidualnej strategii odbioru tego pozornie prostego cyklu. Celem tekstu jest wykazanie, że za wielością dróg prowadzących do zrozumienia kryje się jednoczący ten zbiór sens: centrum umieszczone przez autora i odnajdywane przez czytelnika na głębszym poziomie hermeneutycznym. Gdy do niego dotrzemy, ten podstawowy sens okazuje się przesłaniem moralnym. Maksymy, o nierzadko heterodoksyjnej proweniencji, budują w słowie przestrzeń, która jednocześnie ukrywa (pośród wielości dystychów) i odsłania (kiedy przejdziemy przez stadia odbiorczej percepcji) żądanie podjęcia przez czytelnika walki ze złem. Walka ta, jak zostaje to w tekstach przejmująco unaocznione, wobec bliskości i potęgi szatana, może skończyć się duchowym zwycięstwem tylko pod warunkiem, że człowiek zdobędzie się na wysiłek odnalezienia Boga.

Mickiewicz’s „Sentences and Remarks” leave the reader to choose a suitable, individual strategy of reception of this, seemingly simple, poetic cycle. The purpose of this article is to prove that there is a unifying meaning behind the multiple paths leading to the comprehension: the centre designed by the author, which readers can find on a deeper hermeneutic level. When we get there, the fundamental sense turns out to be a moral message. Maxims, often of heterodox origin, build a space within words that at the same time hides (among a multitude of gnomes) and reveals (when we finally leave various stages of reception behind) the demand for reader’s fight against evil. With the vicinity and the power of Satan, this struggle, as it is clearly expressed in the cycle, can end in an unquestionable spiritual victory provided men make an effort to find God.