Ostatnia Wieczerza Leonarda da Vinci

Abstract

Obraz Ostatniej Wieczerzy Leonarda da Vinci, jako jedno z najbardziej znanych dzieł w historii, stanowi przedmiot nie tylko wielu inspiracji duchowych, ale również wielu badań historyków sztuki. Wiele już na temat tego obrazu napisano. W refleksji jednak nie można pominąć faktu, że artysta namalował swoje dzieło w refektarzu, czyli w miejscu, gdzie po nabożeństwach liturgicznych w pobliskim kościele spożywa się pokarmy. Podobnie ważnym stwierdzeniem jest to, że jest to refektarz wykorzystywany przez wspólnotę osób konsekrowanych dążących na drodze naśladowania Chrystusa do doskonałości ewangelicznej. Dlatego też różne aspekty Wieczernika psychofizyczne, wyrażane przez spojrzenia i gesty, techniczno-architektoniczne oraz mistyczne – nakładają się na siebie. Perspektywa, którą Leonardowi udało się stworzyć, wskazuje, że życie wspólnoty zakonnej powinno się koncentrować wokół życia Chrystusa i Jego Apostołów. Ten kontekst religijny Ostatniej Wieczerzy uwydatnia również obecność innych świętych obrazów w refektarzu oraz praktyka odmawiania Psalmu De profundis przed jego drzwiami. Nie dziwi zatem fakt, że wszystkie linie diagonalne nieuchronnie naprowadzają oko patrzących na obraz, na Chrystusa. Charakterystyczny u Leonarda jest też sposób przedstawienia Apostołów siedzących wokół Chrystusa. Są podzieleni na cztery grupy, w których trwa żywa dyskusja po słowach Jezusa dotyczących zdrady jednego z nich. Na wizerunek Chrystusa Leonarda wpływ miały trzy ówczesne źródła kulturowe: obraz króla i sędziego, widoczny przede wszystkim w wielkiej postaci Chrystusa z Baptysterium we Florencji; obraz prawodawcy, występujący powszechnie w sztuce paleochrześcijańskiej i średniowiecznej; postać Zbawcy, na którego wskazują wyciągnięte ramiona i pochylona głowa. Dlatego postać Chrystusa na obrazie Ostatniej Wieczerzy pozwalała widzieć już ciało Chrystusa rozciągnięte na Krzyżu, Cierpiącego Sługi, który samego siebie ofiarowuje na odpuszczenie grzechów.