„Jak uderzę kijem w krzaki, wypłoszę zajączka”. Lektura uważniejsza „Piosnki nieprzystojnej” zapisanej przez Mikołaja z Koźla

Abstract

Artykuł niniejszy ma charakter przeglądowy. Poświęcony jest utworowi znanemu w literaturze pod tytułem Cantilena inhonesta, który w czasie swoich podróży po Śląsku, Czechach i Morawach zanotował na początku XV w. Mikołaj z Koźla. W pierwszej części opracowania omawia się przede wszystkim kwestie genezy wiersza oraz datacji i okoliczności jego zapisu. W części drugiej artykułu śledzi się kolejne „wersje” tekstu Sprośnej śpiewki, począwszy od „wersji” rękopiśmiennej, poprzez „wersję” transliterowaną i transkrybowaną, aż po „wersję” przełożoną na język współczesny. W części trzeciej niniejszego studium nieobyczajną kantylenkę opatruje się komentarzem. Mówi się więc tu kolejno: o gatunku literackim, jaki ona reprezentuje, o jej tematyce, o wykorzystanych w niej środkach wyrazu oraz o jej budowie; dalej zaś: o zawartych w niej opisie ciała ludzkiego – męskiego i żeńskiego – i wizji miłości, a także o atrybutach towarzyszących jej bohaterom oraz o zasadzie ekspresji uczuć, z którą czytelnik tutaj się spotyka.

This article is an overview. It is devoted to a piece known in the literature under the title Cantilena inhonesta, which was recorded by Nicholas of Koźle (Mikołaj z Koźla) at the beginning of the 15th century during his travels around Silesia, Bohemia and Moravia. The first part of the study discusses the question of the poem’s genesis, dating and the circumstances of its recording. The second part of the article traces the successive “versions” of the text of Sprośna śpiewka, starting from the manuscript “version”, through the transliterated and transcribed “version”, to the “version” translated into contemporary language. In the third part of this study, the indecent canticle is commented on. The literary genre it represents, its subject matter, the means of expression used in it and its structure are discussed in turn; then the description of the human body, male and female, and the vision of love contained in it, as well as the attributes accompanying its characters and the principle of the expression of feelings through behaviour, which the reader encounters while reading it.