Orthodox and Catholics in Dialogue: the American Experience

Abstract

Autor zarysowuje na wstępie północnoamerykański kontekst dialogów między Kościołami prawosławnymi i Kościołem katolickim. W Stanach Zjednoczonych żyje ponad 60 milionów katolików (23% ogółu ludności, tworzą największy samodzielny Kościół w USA). Istnieje 176 łacińskich diecezji oraz 15 eparchii katolików obrządków wschodnich. Prawosławni podzieleni są między wiele różnych jurysdykcji: część Kościołów zależna jest kanonicznie od Ekumenicznego Patriarchatu Konstantynopola, część od Patriarchatu Antiocheńskiego oraz od innych Patriarchatów. Rosyjski Kościół Prawosławny w USA ma status autokefalii, przyznany mu przez Moskwę w 1970 r. Łącznie prawosławnych chrześcijan jest około 6 milionów. Wszystkie kanoniczne Kościoły należą do Stałej Konferencji Kanonicznych Prawosławnych Biskupów Ameryki (SCOBA) Początki dialogu sięgają połowy lat pięćdziesiątych, kiedy to odbyły się pierwsze nieoficjalne, dyskretne rozmowy między teologami obu Kościołów. Oficjalny dialog teologiczny rozpoczął się 9 września 1965 r. z inicjatywy strony prawosławnej (SCOBA). W historii trwającego 35 lat dialogu można rozróżnić trzy etapy, z których każdy zaowocował licznymi dokumentami: PIERWSZY ETAP (1965-1980) – wypracowano kilka wspólnych uzgodnień, poruszających następujące tematy: Eucharystia (1969), małżeństwa mieszane (1971), szacunek dla życia (1974), natura Kościoła (1974), urząd duchowny (1976), zasada ekonomii (1976), refleksja nad agendą Soboru Kościoła Prawosławnego (1977), świętość małżeństwa (1978), formacja religijna dzieci w małżeństwach mieszanych (1980). DRUGI ETAP (1980-1990) – wiąże się ściśle z pracami rozpoczętego w 1980 r. dialogu katolicko-prawosławnego na forum światowym. Amerykanie wypracowywali dokumenty będące lokalną „odpowiedzią” na problemy poruszane przez komisję międzynarodową. Powstały następujące uzgodnienia: odpowiedź na dokument z Monachium (1983), deklaracja o apostolskości (1986), odpowiedź na dokument z Bari (1988), odpowiedź na dokument z Uusi Vaiamo (1989), deklaracja o soborowości i prymacie w Kościele (1989). Ogłoszono także odpowiedź na Dokument z Limy – BEM (1984) TRZECI ETAP – od 1990 dialog międzynarodowy znalazł się w impasie w związku ze sprawą uniatyzmu. Komisja amerykańska próbowała swoimi oświadczeniami (1990, 1992) łagodzić sytuację. W 1994 r. wydała starannie przygotowaną pozytywną odpowiedź na Dokument z Balamand. Następne lata to okres refleksji nad dotychczasowymi efektami dialogu oraz poszukiwania nowych dróg pojednania między Kościołami w związku z zaistniałymi problemami. W 1998 roku ukazało się oświadczenie popierające stanowisko tzw. Dokumentu z Aleppo, dotyczącego wspólnej daty świętowania Wielkanocy. W 1999 r. ukazał się „odważny” dokument Chrzest i ekonomia sakramentalna. W związku z narastającymi nastrojami antyekumenicznymi w obu Kościołach ostatni dokument, pt. Dzielić posługę pojednania, opublikowany w 35. rocznicę zapoczątkowania dialogu, podjął sprawę konieczności jego kontynuowania i wartości ekumenicznego świadectwa. Na zakończenie Autor odpowiada na pytanie, dlaczego w Ameryce Północnej dialog między Kościołami posuwa się do przodu mimo trwającego kryzysu na forum światowym. Wpływają na to następujące czynniki: – religia w USA nie jest tak silnie powiązana z przynależnością etniczną; jest bardziej osobistym wyborem; – stabilność członkostwa w komisji dialogującej; – oba Kościoły, pomimo dziesięciokrotnej przewagi liczebnej katolików, są mniejszościami w społeczeństwie, a ich członkowie wywodzą się głównie z emigrantów świeżej daty; – ruchy ludności wewnątrz Stanów i mnogość wzajemnych kontaktów między wiernymi (mieszane małżeństwa, edukacja dzieci w szkołach wyznaniowych itp.); – otwartość i odwaga katolickich i prawosławnych członków komisji, ze współprzewodniczącymi hierarchami na czele.