Biografia św. Juliana z Toledo (642–690) w świetle krytycznej analizy źródeł

Abstract

W przypadku Juliana z Toledo polska bibliografia patrystyczna potwierdza tendencję istniejącą w światowej patrologii, a mianowicie brak większego zainteresowania tak samą osobą, jak i jego dziełem. Stąd wydawało się uzasadnione napisanie krytycznej biografii wymienionego biskupa Toledo. W niniejszym opracowaniu po omówieniu źródeł pisanych i stanu badań dotyczących Juliana z Toledo na ich podstawie przedstawiona zostanie próba historycznej rekonstrukcji jego życiorysu, uwypuklając szczególnie dwie kwestie: żydowskie pochodzenie Juliana oraz prawdopodobny udział w spisku przeciwko królowi Wambie. Dokonana analiza tekstów źródłowych z okresu VII–VIII wieku dotyczących Juliana z Toledo wykazuje, że jego twórczość liturgiczna, kanoniczna i teologiczna potwierdza słuszność królewskich nominacji na biskupa i arcybiskupa stolicy Wizygotów. Znaczące dla ówczesnego Kościoła były podejmowane przez bpa Juliana inicjatywy unifikacji lokalnych rytów liturgicznych wizygocko-hiszpańskich, kodyfikacji prawa kanonicznego dla Kościoła wizygockiego czy stworzenie podręcznikowego wykładu o czyśćcu. Problematycznym w ocenie pozostaje natomiast jego udział w spisku przeciwko królowi Wambie czy uczestniczenie w tworzeniu legislacji antyżydowskiej za króla Erwiga.

In the case of Julian of Toledo, the Polish patristic bibliography confirms the existing trend in world patrology, namely the lack of any major interest both in the person of the author and in his work. Therefore, it seemed justified that a critical biography of the Bishop of Toledo should be written. The present study, after discussing the written sources and the state of research on Julian of Toledo, attempts, on their basis, to historically reconstruct his biography, highlighting two issues in particular: Julian’s Jewish origins and his probable involvement in the conspiracy against King Wamba. An analysis of 7th- and 8th-century sources on Julian of Toledo shows that his liturgical, canonical, and theological work confirms the validity of his royal appointments as bishop and archbishop of the Visigoth capital. Significant for the Church of the time were Bishop Julian’s initiatives to unify local Visigothic-Spanish liturgical rites, to codify canon law for the Visigothic Church, or to create a textbook lecture on purgatory. However, his participation in the conspiracy against King Wamba or in the creation of anti-Jewish legislation under King Erwig remains a matter that is difficult to assess.