Mojżesz, jakiego nie znamy? Kilka uwag na temat poszukiwań historycznego Mojżesza

Abstract

Poszukiwania historycznych źródeł tradycji o Mojżeszu, przy obecnym stanie wiedzy, prowadzą do wniosku, że jej śladów poszukiwać możemy przede wszystkim w tekstach biblijnych. Zaliczyć do nich można wspominane w Pięcioksięgu egipskie imię Mojżesza, jego związki z Madianitami/Kenitami oraz aktualną wiedzę o początkach i rozwoju jahwizmu. Na uwagę przy badaniu tych zagadnień zasługują również niektóre wzmianki w innych księgach Starego Testamentu (Oz 12,14; Sdz 18,30; 2Krl 18,4) łączące (bez podania imienia) Mojżesza z exodusem (pierwsza) oraz jakimiś nieortodoksyjnymi dla późniejszych autorów formami kultu (dwie kolejne). Wniosek płynący się z przebadania tych kwestii jest taki, że biblijna „biografia” Mojżesza jest w głównej mierze efektem późniejszej pracy literacko-teologicznej autorów biblijnych i prezentuje tego bohatera w sposób znacząco odbiegający od potencjalnego „historycznego” pierwowzoru.

The search for the historical sources of the tradition of Moses, with the present state of knowledge, leads to the conclusion that we can look for its traces primarily in biblical texts. These include the Egyptian name of Moses mentioned in the Pentateuch, his relationship with the Midianites / Kenites, and the current knowledge about the origins and development of Yahwism. Some references in other books of the Old Testament (Hosea 12:14; Judges 18:30; 2 Kings 18:4) linking Moses (without giving the name) with the Exodus (the first one) and with some forms of worship unorthodox for later authors (two other ones) deserve attention when examining these issues. The conclusion to be drawn from examining these issues is that the biblical “biography” of Moses is largely the result of the later literary and theological work of biblical authors and presents this protagonist in a way that differs significantly from the potential “historical” archetype.